Ümit BAYRAKTAR / ubayraktar@savunmahaber.com K. Burak CODUR / b.codur@savunmahaber.com
ETECube, bu yılın ikinci yarısında lansmanını gerçekleştirmeyi planladığı ürünleri ile silahlı kuvvetlerin ve güvenlik güçlerinin göreve hazırlanmalarına yönelik süreçleri kapsayan çözümler sunmayı hedefliyor. nginr® ve hymots®’un aralarında yer aldığı bu ürünler, savunma planlaması süreçlerinin öncesinden itibaren yürütülen çalışmaları da kapsayarak tümleşik çözümler sunuyor. ETECube Başkanı ve Kurucusu Erdal Çayırcı, 2015 yılından beri sabırla sürdürdükleri çalışmaları, MSI Dergisi’ne anlattı.
MSI Dergisi: Ürünleriniz nginr® ve hymots® ile ilgili detaylara geçmeden önce, kısaca ETECube’ten bahseder misiniz?
Erdal ÇAYIRCI: Bilgi ve birikimlerimizi ürünleştirebilmek için 2015 yılında kurduğumuz ETECube’ün, tamamıyla yerli ve milli bir şirket olduğunu söyleyerek başlamak istiyorum.
İşin başından itibaren, tüm süreçlerimize kurumsal bir bakış açısı ile yaklaştık. Genç personelle çalışmak ve kendi kültürümüzle geliştirmek istedik. Ekibimizdeki arkadaşlarımız, ilk 1 sene hiç geliştirme faaliyeti yapmadı; ilgi alanlarında eğitimler aldı. 2017’den itibaren de ürün geliştirmeye başladık.
Ürünlerimiz nginr® ve hymots®’u geliştirirken hazır yazılım bileşenleri kullanmadık; yazılımlarımızın tümünü kendimiz geliştirdik. Böylece hem güvenilirliği ve güvenliği hem de yüksek performansı hedefledik. Tabii bu şekilde ilerlemek, geliştirme için ihtiyaç duyduğumuz süreleri epeyce uzattı. Hedeflediğimiz ürünleri ortaya çıkartmamız, yaklaşık 6 yılımızı aldı. Bununla birlikte, başlangıçta göze aldığımız bu çabanın faydalarını da görmeye başladık.
Bu 6 yıllık süreçte, kabiliyetlerimiz doğrultusunda bir dizi projede de görev aldık. Bu projelerden en önemlisi, dost ve müttefik bir ülkeye kurulan müşterek harp eğitim merkezi oldu. Bu projede, Türkiye’nin önde gelen firmalarından biri ile çalıştık. Bir diğer projemiz kapsamında, yurt dışındaki bir firma için dünya genelinde köle iş gücünün kullanılması ile mücadelede kullanılacak “Supply Chain Continuous Compliance” (Tedarik Zincirinin Sürekli Uyumluluğu) projesi kapsamında, nginr® ürünümüzden türettiğimiz bir yazılım çözümü geliştirdik. 3 boyutlu görselleştirme kabiliyetlerimizle başka müşterilerimiz için oyunlar, eğitim ve optimizasyon yazılımları da geliştirdik. Ayrıca Batılı ülkelerin tatbikatlarına da destek verdik.
Şu anda, yaklaşık 30 kişilik bir ekiple çalışmalarımızı sürdürüyoruz.
MSI Dergisi: Çalışma alanınızda hem Türkiye’de hem de dünya genelinde tanınan birisiniz. Hatta ETEEE (ETEEE’nin açıklaması için “Tüm Askeri Süreçleri Destekleyen ve Birleştiren Kavram” başlıklı kutucuğa bakınız) konusunda uluslararası otoritelerden biri olduğunuz da söylenebilir. Erdal Çayırcı, ETECube’e nasıl bir birikim ve tecrübe katıyor?
Erdal ÇAYIRCI: Öncelikle şunu vurgulamak isterim: ETECube, kuşkusuz benim tecrübem ve birikimim üzerine kuruldu. Bununla beraber, 2015 yılından beri, sürdürülebilir bir iş modeli ile çalışıyoruz. Dolayısı ile ETECube, yıllar geçtikçe Erdal Çayırcı’nın birikiminin üzerine katma değer sağlayarak ilerliyor.
Bir akademisyen olsam da konunun hep uygulama tarafında kaldım. Akademisyenliği, yarı zamanlı yaptım. Akademik araştırma çalışmalarını büyük oranda kendim gerçekleştirdim ve uygulama tarafının içinde oldum. Bu çalışma yöntemi, bir yandan çok sayıda atıf alan akademik makalelerin ve kitapların ortaya çıkmasını, diğer yandan da uygulama alanında derinlemesine bir bilgi birikimini getirdi. Böylece, benim adım çevresinde, ETEEE alanında bir marka değeri de oluştu. Bu marka değerini, tüm tecrübemi ve birikimimi, ETECube’e aktardım.
ETEEE kavramı, tek bir askerin öğrenim ve eğitimini de kapsayan bir konu. Fakat bizim hedefimizde, stratejik karargâhlar ile müşterek görev kuvvetleri ve unsur komutanlıkları gibi operasyonel seviyedeki karargâhlara yönelik ETEEE uygulamaları geliştirmek var. Çözümlerimiz kolordu, görev grubu, üs, tugay, filo ve tabur gibi taktik seviyedeki komuta yerlerine de hizmet verebiliyor. Bunu, ETEEE konusunda; silahlı kuvvetlerde, uluslararası karargâhlarda, akademide ve uygulamada 40 yılı aşan bir tecrübeyle yapıyoruz.
MSI Dergisi: ETECube, neleri başarmayı hedefliyor?
Erdal ÇAYIRCI: ETECube, nginr® ve hymots® gibi eşi olmayan ürünleri geliştirmek için kuruldu. Bu ürünlerimizle, tek bir askerin eğitimi, sanal simülasyon sistemleri, canlı eğitim sistemleri gibi taktik seviyede çalışan sistemler yerine, komuta yapısına ve süreçlerine yönelik stratejik seviyede çözümler sunuyoruz.
ETEEE kavramı, tek bir askerin öğrenim ve eğitimini de kapsayan bir konu. Fakat bizim hedefimizde, stratejik karargâhlar ile müşterek görev kuvvetleri ve unsur komutanlıkları gibi operasyonel seviyedeki karargâhlara yönelik ETEEE uygulamaları geliştirmek var. Çözümlerimiz; kolordu, görev grubu, üs, tugay, filo ve tabur gibi taktik seviyedeki komuta yerlerine de hizmet verebiliyor. Bunu, ETEEE konusunda; silahlı kuvvetlerde, uluslararası karargâhlarda, akademide ve uygulamada 40 yılı aşan bir tecrübeyle yapıyoruz.
Bu alanda, 1980’li ve 1990’lı yıllarda geliştirilmiş, sürecin bazı bölümlerini kapsayan ve halen kullanımda olan araçlar var. Diğer yandan biz, askeri enstrümanın göreve hazırlanması sürecinin tamamını kapsayan çözümleri bütünleşik olarak kullanıma sunmaya hazırlanıyoruz.
Bu kapsamlı çözümü, en modern teknolojiler, mimariler ve kavramları en etkin şekli ile kullanarak sunuyoruz. Bunu yaparken kullanıcın pratik ihtiyaçlarını ve kısıtlarını, alandaki tecrübemizden yararlanarak hep göz önünde tutuyoruz. Örneğin, stratejik ve operasyonel seviyelerdeki süreçler, birçok birleşenin birlikte çalışmasını gerektiren çok karmaşık iş akışlarını içeriyor. Bunun üzerine, bir de ilgili yazılım araçlarının karmaşıklığı bindiğinde, teknoloji, kullanıcı için pratik bir çözüm olmaktan uzaklaşıyor. Oysa biz, günümüzde yaygın olarak dillendirilen “teknolojinin demokratikleşmesi” kapsamında, herkesin rahatlıkla ve uzman desteğine ihtiyaç duymadan kullanabileceği araçlar sunuyoruz. Yapay zekâ, çok popüler ve biz de ürünlerimizde yaygın olarak kullanıyoruz. Ancak bunu, teknolojiyi kullanıcı için daha anlaşılmaz hale getirmek yerine, kullanıcının çözümü rahatlıkla ve en az emekle kullanabilmesini sağlayacak şekilde başarmaya çalışıyoruz.
Büyük Veriye nginr® Yorumu
MSI Dergisi: Ürünlerinizi konuşmaya, nginr® ile başlamak istiyoruz. nginr® kullanıcısına ne kazandırıyor?
Erdal ÇAYIRCI: nginr®, bir büyük veri aracı. Biz nginr®’ı “bilgi tabanı” olarak tanımlıyoruz. Çünkü veriyi bilgiye dönüştürüp depoluyor ve bu bilgiyi kullanarak sonuçlar üretebiliyor. Konuyu, silahlı kuvvetler açısından anlatayım. Günümüzde, açık kaynak istihbaratı (OSINT), ölçüm ve işaret istihbaratı (MASINT), çok büyük hacimli, sürekli akan ve çeşitliliği yüksek veri üretiyor. Örneğin, bir tesisin görüntüsü geliyor. Geçmişte alınmış görüntülerle karşılaştırılıp tesisteki değişikliklerin neler olduğunun; belki de neden olduğunun anlaşılmasına ihtiyaç olabiliyor. Bunu da veri akmaya devam ederken yapmanız gerekiyor. nginr®, tam olarak bunları başarıyor. Büyük veriyi akarken işleyip enformasyonu oluşturuyor ve bilgi tabanındaki diğer enformasyonla birleştirerek sonuçlar elde ediyor.
“Veri akarken bilgiyi oluşturuyoruz” dediğimizde, belki çok kolay ifade ediyoruz. Ancak günümüzde, gerçekten zor bir durumla karşı karşıyayız: Peşinde olduğumuz bilgi aynı kalırken, bunu oluştururken kullanmamız gereken veri ciddi ölçüde arttı. Örneğin, deniz kuvvetlerindeki fırkateyn sayısında son 30 yılda büyük bir değişiklik yok. Fırkateynlerin, her birinin herhangi bir anda nerede olduğu ise geçmişte olduğu gibi günümüzde de peşinde olduğumuz bilgi olarak karşımızda duruyor. Ancak geçmişte, daha sınırlı sayıda radardan veya elektronik destek tedbirinden gelen veriyi toplayıp birleştirmeye çalışırken, bugün veri kaynakların sayısı, türleri ve ürettikleri verinin hacmi arttı. İHA gibi yeni araçlardan gelen veriler ve OSINT kaynaklı veriler sürece dâhil oldu. Kısacası, aynı bilgiye ulaşmak için işlenmesi gereken veri miktarı arttı. nginr®, böyle bir ortamda, etkin bir çözüm sağlıyor.
nginr®, ilişkisel veri tabanları, Kafka gibi zaman serili verileri birleştiren teknikler, çizge (graph) veri tabanı sistemleri gibi veri yönetiminde kullanılan güncel yaklaşımların yeteneklerinin hepsini barındıran ve blokzincirlerine dayanan, “blokağı” (blocknetwork) dediğimiz, patentli teknolojimizi kullanıyor.
MSI Dergisi: nginr®’ın geleceğinde neler var?
Erdal ÇAYIRCI: Bu soruyu, savunma ve havacılık sektörü bakış açısı ile yanıtlayacağım. nginr®’ın, diğer sektörlerde de ciddi bir kullanım potansiyeli var; hatta bu potansiyel, gerçeğe de dönüşmeye başladı.
nginr®, şu anda müşterek bir istihbarat, izleme ve keşif aracı olarak görev yapabilecek durumda. Gelecekte bunu, bir muharebe ritmi aracı haline getirmek istiyoruz. Büyük karargâhlar, müşterek kuvvetler ve unsurlar gibi komuta yapıları, bir ritimle hareket ediyorlar. Komuta yapısındaki birimler; müşterek harekât planlaması, istihbarat, hedefleme, koordinasyon, değerlendirme, muharebe sahası yönetimi, icra gibi süreçleri işletebilmek için bir ritim ile çalışmak zorundalar. Bu ritim, belli noktalarda birimlerin etkileşmesini ve birbirleri ile girdi çıktı alışverişlerinde bulunmalarını gerektiriyor. Bunların hepsi, ilgili komuta yapısının muharebe ritmini belirliyor. nginr®’ı bu ritmin doğal bir parçası olan, kesintisiz ve sorunsuz çalışmasını sağlayan bir araç olarak geliştiriyoruz.
Ürünlerimiz nginr® ve hymots®’u geliştirirken, hazır yazılım bileşenleri kullanmadık; yazılımlarımızın tümünü kendimiz geliştirdik. Böylece hem güvenilirliği ve güvenliği hem de yüksek performansı hedefledik. Tabii bu şekilde ilerlemek, geliştirme için ihtiyaç duyduğumuz süreleri epeyce uzattı. Hedeflediğimiz ürünleri ortaya çıkartmamız yaklaşık 6 yılımızı aldı. Bununla birlikte, başlangıçta göze aldığımız bu çabanın faydalarını da görmeye başladık.
MSI Dergisi: nginr® için nasıl bir ömür devri desteği veriyorsunuz?
Erdal ÇAYIRCI: nginr® bir araç. Konunun bir de alan bilgisi boyutu var. nginr®, alan bilgisi ile kullanıldığında anlamlı sonuçlar üretebiliyor. Eğitim paketlerimizle nginr®’ın bir araç olarak nasıl kullanılacağını kısa sürede öğretebiliyoruz. Alan bilgisi olan kullanıcılar için bu yeterli olabiliyor. Hatta ne istediğini çok iyi bilen kullanıcılar için nginr®’ı uyarlamak da gündemimizde olan bir hizmet. Talep eden kullanıcılara, nginr®’dan kendi alanlarında nasıl yararlanacakları konusunda, metodolojiye yönelik eğitimler de verebiliyoruz.
Gelecekte, nginr®ı, gelişen teknolojiye ve ihtiyaçlara göre uyarlamaya devam edeceğiz. Eğer, kuantum bilişim gibi devrimsel teknolojik atılımlar yaşanmaz ise nginr®’ın sürekli uyarlanarak uzun yıllar güncel ihtiyaçları karşılayabileceğini öngörüyoruz. Ezber bozacak kuantum bilişim gibi kavramlar uygulanabilir hale geldiğinde ise nginr®ı uyarlayabilmeye hazırlıklı olacağız.
hymots® ile Sürprizlere Yer Yok
MSI Dergisi: Bir diğer ürünününüz olan hymots® için neler söylemek istersiniz?
Erdal ÇAYIRCI: hymots®; harp oyunları ve tatbikatları desteklemek (hymots®c), askeri deneyler icra etmek (hymots®e), savunma planlaması faaliyetlerine analitik destek sağlamak (hymots®d) ve orta vadeli jeostratejik öngörüler geliştirmek (hymots®g) için kullanılabilen simülasyon araçları kümesidir.
Harp oyunu ve tatbikat amaçlı kullanılan mevcut modelleme ve simülasyon çözümlerinin bir bölümü tugay ve altına; bir bölümü ise kolordu ve üstüne yönelik olarak kullanılıyor. hymots®c ise tüm seviyelerde kullanılabilen bir çözüm sunuyor.
Günümüzde, harp oyunu ve tatbikat amaçlı kullanılan mevcut modelleme ve simülasyon çözümlerinin sahip olması gereken özelliklerden biri de 3 boyutlu görselleştirme. İHA’ların yaygınlaşması ile karargâhlarda görüntü istihbaratı kullanımı da arttı. Ülkemizde kullanılan askeri yapısal simülasyon sistemleri, görsellik için kendi bünyelerinde bir çözüm sunamazken, hymots®c bu kabiliyeti de içeriyor.
hymots®c’nin uluslararası rakiplerinden diğer önemli bir farkı da sadece müşterek değil çok alanlı olması ve melez ortamları da simüle edebilmesi. Kara, deniz, hava, uzay, siber uzay ve sosyal alanlarda olabilecek kinetik ve gri bölge mücadelelerini simüle edebiliyor. Bu nedenle depremler, seller, büyük yangınlar, ayaklanmalar, karışıklıklar gibi büyük ve karmaşık krizlerin modellenmesinde de kullanılabiliyor.
hymots®e’nin hymots®c’den farkı, yapay zekâyı kullanması ve tek bir rassal sonuç yerine güven aralıkları üretmesi. Aynı simülasyonu, kullanıcıya fark ettirmeden çok sayıda koşup üzerinde istatistiki değerlendirmeler yapıyor ve sonuçları veriyor. Böylece, doktrin ya da harekât planlarını çözümleyip, sonuçları tercih ettiğiniz güven aralığında elde edebiliyorsunuz.
hymots®d ve hymots®g ise stratejik ve politik seviyede, daha uzun vadede sonuçlara bakıyor. Politika geliştirme ve savunma planlaması süreçlerinde kullanılıyor.
nginr® gibi hymots® da alan bilgisi ile bütünleştirilebildiğinde anlamlı hale geliyor. Bu konuda da kullanıcılarımızı destekliyoruz. Şunu rahatlıkla söyleyebilirim; hymots-E®, hymots-D® ya da hymots-G®, bugün başka bir firmadan tedarik edilebilecek çözümler değil.
nginr®, şu anda müşterek bir istihbarat, izleme ve keşif aracı olarak görev yapabilecek durumda. Gelecekte bunu, bir muharebe ritmi aracı haline getirmek istiyoruz.
MSI Dergisi: hymots® ile çok iddialı bir ürün ortaya koyuyorsunuz. Anlattıklarınızı, neden ETECube’ten önce başkaları yapamadı; siz neleri farklı ya da daha iyi yaptınız diye sorsak, nasıl bir cevap verirsiniz?
Erdal ÇAYIRCI: hymots® gibi bir araç geliştirmenin üç ayağı var: Veri bilimi, harekât ve bilişim. Bu üç ayak ile ilgili bilgi ve kabiliyet bünyenizde değilse açığınızı dışarıdan tamamlamanız gerekir. Örneğin, harekât bilginiz yoksa gidip harekâtçıyla konuşursunuz. Ancak harekâtçının teknik alan bilgisi yeterli değilse örneğin çözünürlük ile sadakat arasındaki dengeyi kurgulayamayabiliyor. Sonuçta, ortaya kullanışsız ya da ihtiyacı karşılamayan bir ürün çıkıyor. Okuyuculardan bazılarının bunu yaşadıklarını hatırlayacağını düşünüyorum.
hymots®’un arkasında, yaklaşık 500 sayfa tutan modeller var. Ben ilk muharebe modelimi, 1980’lerin ortasında bir harp okulu öğrencisi iken geliştirmiştim. O günlerden beri, bu konudaki çalışmalarımı akademisyen, mühendis ve kullanıcı olarak sürdürüyorum. Dolayısıyla bu 500 sayfa, 35 yıldan uzun süreli bir birikimin ve emeğin ürünü. Bu, bir bilgisayar mühendisliği profesörünün, emekli subayın, veri bilimcinin ve onun 4 yıl sürede yetiştirdiği genç ve dinamik bir bilgisayar mühendisi takımının emeği.
Bu modellerin geliştirilmesi ve yazılıma dökülmesi gerekiyor. Veri bilimi ve bilişim ayağı burada devreye giriyor. Örneğin hem ölçeklenebilirlik hem de hız için paralel programlama kullanmanız gerekiyor. Modeller buna uygun değilse ya da yazılımcı paralel programlamaya hâkim değilse istediğiniz sonuca ulaşamıyorsunuz. Dünyada geliştirilmesinin öncülüğünü yaptığımız hizmet olarak modelleme ve simülasyon (MSaaS) gibi kavramları da etkin olarak kullanıyoruz.
Özetleyecek olursam; konunun üç ayağı, ETECube’te bir araya geldi ve hymots® ortaya çıktı. Benim bugüne kadar bu alanda gördüğüm ve hymots®’un karşılamayacağı hiçbir gereksinim bırakmamaya çalıştık. Sürdürülebilir bir de yapı kurduk. Dolayısıyla, hymots®’un onlarca yıl kullanılmasını ve 4-5 yıl içerisinde bir “de facto” araca dönüşmesini bekliyoruz.
hymots-E®, hymots-D® ya da hymots-G®, bugün başka bir firmadan tedarik edilebilecek çözümler değil.
MSI Dergisi: hymots®’un önünde nasıl bir yol haritası var?
Erdal ÇAYIRCI: hymots®’un kara, deniz, hava ve siber boyutlarını tamamladık. Uzay boyutunu da bu yıl içinde tamamlamayı planlıyoruz. 2022’nin başında da sosyal boyutu eklemeyi hedefliyoruz. İlk hazır hale gelen sürüm ise hymots®g oldu ve halen bir kullanıcımız tarafından kullanılıyor. hymots-E®, 2022’de hazır hale gelecek.
hymots®’un kullanıma alınması sürecini, temkinli bir şekilde yürütmeyi planlıyoruz. İlk hymots®c kullanıcımızla bu yılın dördüncü çeyreğinde çalışmaya başlamak istiyoruz. Onunla kol kola, omuz omuza çalışmayı arzu ediyoruz. Başarısız olmalarını istemiyoruz. Kuşkusuz bizim gönlümüzde yatan, bu kullanıcının Türkiye’de olması.
Portföyümüze 2022 yılında bir, 2023’te iki kullanıcı ekleyebileceğimizi öngörüyoruz. İzleyen 5-10 yıllık dönemde ise 20’nin üzerinde kullanıcıya ulaşmayı hedefliyoruz.
hymots®’un, önümüzdeki 30 yılda, alanına damga vurmasını ve dünya çapında en yaygın kullanılan askeri yapısal simülasyon sistemi olmasını hedefliyoruz.
Kurumsal olarak baktığımızda, şimdilik çok büyümek istemiyoruz. KOBİ olarak kalıp büyük etki yaratan işlere imza atmayı hedefliyoruz. Bunu da nginr® ve hymots® ile başaracağız.
MSI Dergisi: Daha genel bir perspektiften baktığımızda, ETECube’un önünde nasıl bir gelecek var?
Erdal ÇAYIRCI: Kurumsal olarak baktığımızda, şimdilik çok büyümek istemiyoruz. KOBİ olarak kalıp büyük etki yaratan işlere imza atmayı hedefliyoruz. Bunu da nginr® ve hymots® ile başaracağız.
Yapısal bir değişiklik yaşamaz isek 50 çalışan bizim için psikolojik bir sınır ve bunu geçmemeye çalışacağız. Bu sınırı, ancak kurumsal itibarı yüksek bir firma ile ortak olursak aşacağız. Böyle bir gelişmeyi arzu ediyoruz ve uluslararası iş geliştirme konusunda bizi güçlendirebileceğini düşünüyoruz. Bu senaryonun gerçekleşmesi halinde, ürün portföyümüzü genişletmek için planlarımız şimdiden hazır.
Hedefimiz, kesinlikle ihracat. nginr® ve hymots®’u geliştirirken bile yurt dışına hizmet ihraç ettik. Fakat bundan sonrası için tamamen nginr® ve hymots®’a odaklanmayı ve diğer hizmetlerimizin yerine bu ürünlerimizi ihraç etmeyi hedefliyoruz. Hem nginr® hem de hymots® ile ilgili ihracat potansiyelinin yüksek olduğunu düşünüyoruz.
Norveç’te, mühendislik atölyesi olarak hizmet verdiğimiz Dataunitor firması ile iş birliği yapıyoruz. Özellikle sivil tarafta, bu firma üzerinden çalışmalar yürütüyoruz. Askeri tarafta farklı iş birliklerimiz olabilir. İş geliştirme ekibimizi, İngilizcenin yanı sıra İspanyolca, Almanca, Portekizce bilen arkadaşlarımızla genişletiyoruz.
3 yıl içerisinde, ağırlıklı olarak ihracattan elde edilen 10 milyon avro mertebesinde bir ciroya ulaşmayı planlıyoruz. ETECube Başkanı ve Kurucusu Erdal Çayırcı’ya, zaman ayırıp sorularımızı cevaplandırdığı ve verdiği bilgiler için, okuyucularımız adına teşekkür ediyoruz.
Tüm Askeri Süreçleri Destekleyen ve Birleştiren Kavram MSI Dergisi: Size,ETECube’ün isminin nereden geldiğini de sormak istiyoruz. ETECube, neyi ifade ediyor? Erdal ÇAYIRCI: ETECube, ETEEE teriminin, “ETE3” şeklinde ifade edilmesi ile oluşmuş bir isim; NATO’da da kullanılan ETEE (Education, Training, Exercise and Evaluation / Öğrenim, Eğitim, Tatbikat ve Değerlendirme) terimine, “Experimentation” (Deney) kelimesinin eklenmesi ile oluşmuş bir kısaltma. ETECube olarak, deney safhasına çok önem veriyoruz; hatta bu safhanın, ETEE terimindeki ilk E’den de önce, en başta yer alması gerektiğini değerlendiriyoruz. Bu açıdan, NATO’dan farklı olarak ETEE yerine ETEEE terimini kullanıyoruz. NATO’da, deneyler, konsept geliştirme ve deney konusunda uzmanlaşmış ayrı bir birim tarafından planlanıyor ve yönetiliyor. MSI Dergisi: ETEEE kısaltmasını oluşturan her bir kelime, belki birkaç kitap yazılabilecek kadar kapsamlı konular; ancak sizden burada, ETEEE kavramını, okuyucularımız için özetlemenizi istesek neler anlatırsınız? Erdal ÇAYIRCI: Askeri deneyler, öğrenim, eğitim, tatbikatlar ve değerlendirme, askeri dönüşüm süreçlerini destekleyen ve bütünleştiren temel metodolojiler. Deney, askeri alanda, akademik alanda olduğu kadar olgunlaşmış değil. Sadece çok sınırlı sayıda ülke ve uluslararası organizasyon askeri deneyleri, belli bir seviyeye kadar kullanabiliyor. Ancak bu konu çok önemli. Birçok askeri süreç kapsamında deneyler yapabilirisiniz: Savunma planları, konseptler, doktrinler, harekât planları, yetenek paketleri askeri deneyler düzenleyerek çözümlenebilir ve test edilebilir. Askeri deneyler, özellikle yeni yetenek paketlerinin tasarlanması, geliştirilmesi ve bütünleştirilmesi aşamasında kullanılan kritik yöntemdir. Daha sonra geliştirilen yetenekler ile ilgili öğrenim ve eğitim faaliyetleri yapılması gerekir. Öğrenim sayesinde bu yeni yetenek ile ilgili bilgi; eğitimle de beceri elde edersiniz. Tatbikatlar ve harp oyunları da toplu eğitimler kapsamına girer. Askeri deneyler, harp oyunları ve tatbikatlar bir silahlı kuvvetin dönüşüm süreçlerinin tümüne hizmet eden üç temel metodolojidir. Kuvvet ve komuta yapısının hangi yeteneklere sahip olacağı, askeri deneyler ile belirlenebilir. Bu yeteneklerin kapsamındaki konseptler ve doktrinler, yine askeri deneyler ile çözümlenir. Sonrasında bu yetenekleri silahlı kuvvetler ile bütünleştirmek için öğrenim ve eğitim faaliyetleri gerçekleştirirsiniz. Ardından da kuvvetin durumunu değerlendirerek harbe hazırlığını ölçmek, planlar geliştirmek, geliştirilmiş planları geçerlemek için tekrar askeri deneyleri kullanırsınız. Bunlar, hymots® ile çözümler sunmayı hedeflediğimiz alanlar. Hatırlarsanız nginr® ile de müşterek planlama ve harekât ile ilgili süreçleri destekleyecek çözümler üretiyoruz. Dolayısı ile ETECube olarak üzerinde çalıştığımız konu, silahlı kuvvetlerin komuta yapısı ile ilgili tüm müşterek hatta çok alanlı süreçleri kapsıyor. MSI Dergisi: ETEEE terimi, silahlı kuvvetlerin ve güvenlik güçlerini geleceğinde nasıl bir rol oynayacak? Erdal ÇAYIRCI: Silahlı kuvvetler ve güvenlik güçleri, milli gücü oluşturan enstrümanlarından önemli iki tanesini temsil ediyor. Askeri enstrüman, sürekli bir değişim içinde. Son 20-30 yıla baktığımda, yeni bir askeri doktrin, konsept ya da paradigma ile ilgili yayın yapılmadan, üst üste iki 2 yıl geçtiğini hatırlamıyorum. Bu ortamda, stratejik öngörülerin yapılması ve savunma planlarının, bu öngörü ile ortaya çıkan senaryolara göre oluşturulması gerekiyor. Savunma planlamasının sonucunda da askeri enstrümanın sahip olması gereken yetenekler ortaya çıkıyor. Tabii bunlar çok ayrıntılı süreçler, ben burada birer cümle ile geçiyorum. Burada bahsettiğimiz yeteneklerden her biri, DOTMLPFI (Doctrine, Organization, Training, Materiel, Leadership, Personnel, Facilities and Interoperability / Doktrin, Organizasyon, Eğitim, Malzeme, Liderlik, Personel, Tesisler ve Birlikte Çalışabilirlik) kısaltması ile özetlenen bir paketten oluşuyor. Bu paketi geliştirmek, bazı yetenekler özelinde, milyarlarca dolarlık bir çalışma olabiliyor. Stratejik öngörü çalışmalarından başlayıp yeteneklerin geliştirilip silahlı kuvvetler ile bütünleştirilmesine kadar uzanan sürece baktığımızda, ETEEE’nin bileşenlerini görüyoruz. En başta, stratejik öngörü yapabilmeniz için, teknolojik gelişmelerin etkilerini de gözlemleyebileceğiniz deneyler yapmanız gerekiyor. Daha sonra bir değerlendirme safhasından geçip yetenekleri belirliyorsunuz. Belirlediğiniz yetenekleri geliştirirken de ilk sorunuzun cevabında bahsettiğim metodolojileri kullanıyorsunuz. Kısacası ETEEE, askeri enstrümanın, göreve hazırlanma sürecinin ana makinasıdır.
