Ümit BAYRAKTAR / ubayraktar@savunmahaber.com
Türk savunma ve havacılık sektörünün, Ar-Ge yapan ve kendi özgün ürünlerini geliştiren teknolojik KOBİ’lerinden biri olan Fotoniks, kuruluşunun 10’uncu yılını geride bıraktı. Fotoniks, bugün; taktik elektro-optik sistemlerden tek er gece görüş ve termal görüntüleme sistemlerine; lazer ve kızılötesi işaretleme-aydınlatma sistemlerinden platforma konuşlu çok işlevli kamera sistemlerine; zırhlı araç durumsal farkındalık ve görev yüklerine kadar geniş bir yelpazede çözümler sunan bir firma haline geldi. Fotoniks’in 10 senede ulaştığı noktayı ve geleceğin heyecan veren teknolojilerini de içeren planlarını, Fotoniks Genel Müdürü Cem Yazıcıoğlu, MSI Dergisi okuyucuları için anlattı.
MSI Dergisi: Fotoniks, 2020’de, kuruluşunun 10’uncu yıldönümünü geride bıraktı. Bugün, Fotoniks, sektörde nasıl bir konuma ulaştı?
Cem YAZICIOĞLU: Bildiğiniz üzere Türk savunma ve havacılık sanayisi, son 10-15 yılda büyük atılımlar yaptı. Fotoniks de bu süreçte, kurulduğu günden itibaren her yıl bir yeniliğe imza atarak elektro-optik sistemler konusunda uzmanlığını derinleştirdi.
10 yıl önce, faaliyete geçtikten kısa bir süre sonra, bakım ve onarım faaliyetleri dışında birkaç farklı ürünü üretebilen; bakım ve onarım faaliyetleri yürüten bir firma olarak öne çıktık. Bugün geldiğimiz noktada ise tam manasıyla bir “çözüm ortağı” olduğumuzu söyleyebilirim. Tasarımdan üretime tüm süreçleri kapsıyoruz; son kullanıcının ihtiyaçlarını karşılayabilen, üründen elde edilen faydayı arttıran ve sürekli kendini geliştiren bir sistem ile çalışıyoruz.
2020 itibarıyla dünya ticaretini ve dünyanın ekonomik koşullarını değerlendirdiğimizde, firmalar için iş birliklerinin çok önemli olduğunu görüyoruz. Sadece bir konuda Ar-Ge çalışması yaparak ve tek bir ürün ailesine dayanarak ayakta kalmak gerçekten zor. Bu gerçeğin farkındayız ve Fotoniks olarak, kendi faaliyetlerimizin yanı sıra uluslararası iş birliklerine ve ortak ürün geliştirme projelerine de çok önem veriyoruz. Birçok farklı uluslararası firma ile de “kazan-kazan-kazan” mantığıyla ürün geliştirme projelerimiz devam ediyor. Bir önceki cümlemi okuyanlar, bir “kazan” kelimesi fazla olmuş diyebilir. Ancak öyle değil. Unutmamak gerekli ki bu tarz iş birlikleri neticesinde, hem firmalar –ki “kazan-kazan” terimi bunu anlatır- hem de son kullanıcı kazanmalıdır; üçüncü “kazan” buradan geliyor.
Kuşkusuz iş birliklerinin yanı sıra bağımsız ürün geliştirmek ve üretmek de önemli. Burada bağımsız ürün geliştirmekten kastım, dünyanın ekonomik ve teknolojik gerçekliği ile uyuşmayan, tüm ürünün tek bir noktadan çıkmasından ziyade; tüm tasarımı elinde bulundurduğunuz, kritik teknolojilere sahip olduğunuz ve başka ülkelerin ihracat müsaadesini gerektirmeyen ürün üretmektir.
Fotoniks, işte bu farklı değerlendirmeler ışığında ve en önemlisi, değer zincirinin önemli kısmını elde tutacak şekilde ürünleşme faaliyetleri yürütüyor. Geldiğimiz noktada Fotoniks; taktik elektro-optik sistemlerden tek er gece görüş ve termal görüntüleme sistemlerine; lazer ve kızılötesi işaretleme-aydınlatma sistemlerinden platforma konuşlu çok işlevli kamera sistemlerine; zırhlı araç durumsal farkındalık ve görev yüklerine kadar farklı ürünleri üretebilme ve bunlara ömür devir desteği sağlayabilme kabiliyetlerine sahiptir.
Teknolojik manada da derinleşmeyi hedefleyen Fotoniks, özellikle lazerli sistemler ve dijital görüntüleme alanlarında dikey entegrasyon için çalışıyor.
Burada değinmek istediğim önemli bir konu da yatırım tekrarı yapılmamasıdır. Yani Türkiye’de bizim ihtiyaç duyduğumuz teknolojiyi ya da ürünü üretebilen varsa o firmalar ile iş birliği yapmak, bizim için esastır. Yatırım tekrarı yapıp her kademeyi organizasyonel olarak içselleştirelim şeklinde bir anlayışımız yok. Türkiye’de, yerli firmalar arasında iş birliği her ne kadar bugün istenen seviyede olmasa da aslında sürdürülebilir bir savunma ve havacılık sanayisi gelişimi için şarttır.
10 yıl önce, faaliyete geçtikten kısa bir süre sonra, bakım ve onarım faaliyetleri dışında birkaç farklı ürünü üretebilen; bir firma olarak öne çıktık. Bugün geldiğimiz noktada ise tam manasıyla bir “çözüm ortağı” olduğumuzu söyleyebilirim. Tasarımdan üretime tüm süreçleri kapsıyoruz; son kullanıcının ihtiyaçlarını karşılayabilen, üründen elde edilen faydayı arttıran ve sürekli kendini geliştiren bir sistem ile çalışıyoruz.
Sahadaki Görev İhtiyaçlarını Karşılayan Firma
MSI Dergisi: Sizce, geride kalan 10 yılda Fotoniks’in başardığı en önemli şey neydi?
Cem YAZICIOĞLU: Bence bizim 10 yılda başardığımız en önemli şey, görev ihtiyacını analiz edebilen ve ardından çözümü oluşturabilen bir firma haline gelmemizdir. Bu ifadenin ardında; ihtiyaçları karşılayacak sistem tasarımını yapabilmemiz, kritik sistemleri ve alt sistemleri üretebilmemiz, bunları standartlara uygun olarak kalifiye edebilmemiz, geri beslemeler ile ürünlerini olgunlaştırabilmemiz ve tüm bunları da sistematik bir şekilde yapabilmemiz yer alıyor. Tüm bu bahsettiklerimi yapabilecek imkânlara sahip olmamız, kabiliyetleri geliştirmemiz ve daha da önemlisi kurum kültürünü oturtabilmemiz, naçizane başarılarımızın başında geliyor.
MSI Dergisi: Fotoniks’in geride bıraktığı 10 yılı; tamamlanan projeler, geliştirilen ürünlerin sayısı, teslim edilen sistemlerin toplamı, toplam ihracat gibi rakamlarla özetleyecek olsanız, nasıl bir tablo ortaya çıkar?
Cem YAZICIOĞLU: Son 10 yılda; Türk Silahlı Kuvvetleri, Emniyet Genel Müdürlüğü ve diğer güvenlik birimlerimizin hepsi ile çalışma fırsatımız oldu. “Hemen her askerimizin, polisimizin teçhizatı arasında Fotoniks tarafından sağlanmış bir ürün var.” desek yeridir. Bu, bizim için bir gurur ve mutluluk kaynağıdır. Ama aynı zamanda büyük bir sorumluluk; çünkü gereken desteği her koşulda sağlamamız ve yeni sistemleri de geliştirmemiz gerekiyor.
İhracat cephesinde ise şu anda dolaylı olarak ihracat yapıyoruz. Yani ürettiğimiz platform temelli sistemler, ana platform ile birlikte ihraç ediliyor. İhracatta henüz istediğimiz noktaya gelemedik; ancak bu noktaya ulaşmak için çalışmalarımız devam ediyor.
MSI Dergisi: Bu 10 yıllık süreçte, Fotoniks’in kurumsal gelişimi nasıl bir noktaya ulaştı?
Cem YAZICIOĞLU: Aslına bakarsanız “kurumsallaşma”, çok klişe bir söylem halini aldı. Bize göre her firma, standart kurumsallaşma modelleri ile kurumsallaşamaz. Zaten öyle de olmamalı. Firmanızın özelliklerine, güçlü ve geliştirilebilir yanlarına göre size özel bir sistem geliştirilmelisiniz. Bu sistem, küçük firma olmanın getirdiği çevikliği, kurumsallaşma adına ortadan kaldırmamalı; aksine desteklemeli. Bu anlayışla biz de kendi sistemimizi oluşturduk ve bunu geliştirmeye devam ediyoruz. Bunu yaparken de ISO 9001-2015 ve AS9100 Rev D standartlarına da haiz olacak şekilde ilerledik. Önceki cevaplarda vurguladığım gibi, çözüm üretebilen ve bunu ürünleştirip ömür devir desteğini planlayıp icra edebilen bir firmayız. Hatta ömür devri idame ve işletme süreçlerinde de maliyet etkinliği, en baştan bir tasarım hedefi haline getirdiğimizi de belirtmek isterim. Konuya hâkim olanlar bilir: Ömür devri boyunca ürünün maliyet etkin olmasını sağlamayı, daha başta bir tasarım hedefi olarak koymak, zorlayıcı bir süreci de beraberinde getirir; ancak bu zorluklar, ilerleyen yıllarda son kullanıcıya çok büyük katma değer sağlar. Bu ve buna benzer süreç zorluklarını yönetmeyi de sistemimizin bir parçası haline getirdik.
Son 10 yılda başardığımız en önemli şey, görev ihtiyacını analiz edebilen ve ardından çözümü oluşturabilen bir firma haline gelmemizdir. Bu ifadenin ardında; ihtiyaçları karşılayacak sistem tasarımını yapabilmemiz, kritik sistemleri ve alt sistemleri üretebilmemiz, bunları standartlara uygun olarak kalifiye edebilmemiz, geri beslemeler ile ürünlerini olgunlaştırabilmemiz ve tüm bunları da sistematik bir şekilde yapabilmemiz yer alıyor. Tüm bu bahsettiklerimi yapabilecek imkânlara sahip olmamız, kabiliyetleri geliştirmemiz ve daha da önemlisi kurum kültürünü oturtabilmemiz, naçizane başarılarımızın başında geliyor.
Güvenilir ve Gerçek Anlamda Maliyet Etkin
MSI Dergisi: Bugün, Fotoniks’i rakiplerinden ayıran en önemli özellikleri neler?
Cem YAZICIOĞLU: Fotoniks’in en önem verdiğimiz niteliklerinden biri, güvenilir ürünler ortaya koyabilmesi. Bunu, özellikle yeni ürün geliştirme sürecinde, ayrıntılara; alt sistem ve bileşenlere dikkat ederek sağlıyoruz.
Türkiye’nin teknolojik üretim imkân ve kabiliyetleri arttıkça, doğal olarak hepimizin ürün geliştirme ve bunları seri üretime alma heyecanı da artıyor. Ancak bu heyecan çok faydalı olmakla birlikte bazı durumlarda, belirli olgunluk seviyelerine gelmiş ürün ortaya çıkarmak için gerekli olan detaylı test ve kalifikasyon süreçlerinin hızlıca geçilmesine yol açmamalıdır. Yeni üründe, hem sistem hem de kullanılan alt sistemler, bileşenler ve parçalar seviyesinde, daha önce kullanılmış ya da testlerde kendisini kanıtlanmış seçeneklere ağırlık vermek gerekir.
Burada aslında bir dengeden söz ediyoruz. Yeni ürün, doğal olarak sahada kullanılmışlığın ve geri beslemenin getirdiği olgunlaşma sürecini henüz geçirmemiş üründür. Ancak ürün tasarımından üretimine, kanıtlanmış teknikler ve bileşenler ile çalışmak; ürünün sahada kullanımı sonrası da ileri sürümlerinin çalışılması ve bir olgunlaşma süreci geçirilmesi, zaman alsa da önemlidir.
Daha genel bir perspektiften baktığımızda, güvenilirlik de kalite kavramı içinde ele alınabilir ve kalite, bizim için en önemli ayrıştırıcı faktördür. Bizim en önemli özelliğimiz, “Mümkün mertebe kendi kanıtlamış teknoloji ve üretim teknikleri ve bileşenler kullanmaktır.” diye düşünüyorum. Bu, bazı hallerde ürünlerin fiyatını arttırıyor gibi görünse de aslında ömür devrinde daha maliyet etkin bir çözüme ulaşmamızı sağlıyor.
Aslında Türkiye’de eksik olan değerlendirme zincirlerinden bir tanesi de ömür devri maliyetidir. En düşük fiyat sistemi ile tedariki yapılan ürünün, ömür devri boyunca ortaya çıkan idame-işletme etkinliğinin ölçümlenip tedarik makamına geri beslemesinin bir puantaj sistemi dâhilinde yapılması gerekiyor. Bir malın “ilk tedarik maliyet” değeri ile “idame-işletme maliyetlerinin topyekûn maliyet etkinliği ve görev ihtiyacını etkin karşılama” ile ortaya çıkan değerin oranı, aslında o malın tedarikinin genel olarak maliyet etkin olup olmadığının en doğru göstergesi olacaktır.
Hedef, 2025’te %50 İhracat
MSI Dergisi: Fotoniks, ikinci 10 yılına hangi hedeflerle giriyor?
Cem YAZICIOĞLU: Fotoniks, ikinci 10 yılına, teknolojik derinliğe ve ihracata yönelik faaliyetlerini arttırma ve daha fazla sayıda yurt içi ve yurt dışı platform üreticisi için güvenilir çözüm ortağı olma hedefiyle giriyor. Özellikle ürettiğimiz ürünlerin temel teknolojik bileşenlerinin yurt içinden karşılanabilmesi, şirket içinde prototip üretim süreçlerinin hızlandırılması hedefi ile ilerleyeceğimiz bir yola çıkıyoruz. 2025 yılına kadar gelirimizin %50’sini ihracattan elde eder hale gelmek, rakamsal olarak önümüze koyduğumuz bir hedef. Bununla birlikte askeri teknolojilerin sivil alanda uygulaması ile ilgili olarak “çift kullanım” özelliğinde ürünlerin, mevzuatlar çerçevesinde üretilmesini de değerlendiriyoruz.
Bildiğiniz üzere bilgi çağındayız ve bilgi işleme, depolama ve bilgiyi değerlendirme ile ilgili çok farklı teknolojiler gelişiyor. Bunların başında da foton yani ışığın atom halinin kullanılması geliyor ve burada, kuantum fiziğinin dünyasına giriyorsunuz. Tabii ki bu dünya çok geniş ve derin. Önemli çalışmaların, sadece bir veya birkaç firma tarafından yapılması söz konusu değil, Devletin destek olduğu akademik çalışmaların ve uygulama çalışmalarının yapılmasını gerektiriyor. Diğer yandan bazı uygulamalar için çalışmalara şimdiden, küçük adımlarla da olsa başlamak lazım. Biz de özellikle ışığın iletişimde kullanılması üzerine farklı çalışmalar yapıyoruz. Birkaç farklı ışın huzme şekillendirme teknolojisini kullanan prototiplerimizi yaptık ve şimdi bunların performansını arttırmaya çalışıyoruz.
Tüm bunları da Ankara’da, Gölbaşı’nda inşaatı başlayacak olan yeni tesisimizde yapmayı hedefliyoruz. Bu tesisin, üretimin yanı sıra teknoloji geliştirme çalışmalarına odaklanmış bir altyapısı ve personeli olmasını hedefliyoruz ve bu konuda titizlikle çalışıyoruz.
MSI Dergisi: 2021, aynı zamanda bir IDEF yılı ve Fotoniks’in IDEF stantları, her seferinde yeni ürünlerle ziyaretçilerini karşılıyor. Fotoniks, bu yıl, hangi yeni ürünlerle karşımıza çıkacak?
Cem YAZICIOĞLU: IDEF 21, COVID-19 salgınının etkisinin azalması ile yapılır diye ümit ediyoruz. Eğer fuar gerçekleşir ise bu sene, kalifikasyonunu bitirdiğimiz ve seri üretime geçmiş olan platform temelli sistemlerimizle ön planda olmayı hedefliyoruz. Hem kara hem de deniz araçları için geliştirilmiş olan sistemlerimizi ziyaretçilerin beğenisine sunacağız.
Gelecek “ışık”ta. Transistor temelli çiplerin bizi getirebileceği noktanın sonuna gelmek üzereyiz. Bu nedenle dünyanın dört bir yanında bilim insanları ve mühendisler, kuantum parçacıkların halleri ve belirsizlikleri üzerinden süper hızlı ve çok boyutlu çalışabilecek bilgi üretme, işleme ve depolama teknolojileri üzerinde çalışıyor. Biz de Fotoniks olarak, ışık huzmelerinin şekillendirilmesi ve bu huzmeler üzerindeki değişikliklerin kaydedilmesi üzerine çalışıyoruz.
Gelecek Heyecan Veriyor
MSI Dergisi: Faaliyet gösterdiğiniz alanlarda, teknolojinin önemli bir ağırlığı var. Biraz önce, aslında bir giriş de yaptınız. Fotoniks’in yeni teknolojileri geliştirme ve kullanıma alma konusundaki faaliyetleri hakkında bilgi verebilir misiniz?
Cem YAZICIOĞLU: Gelecek “ışık”ta. Transistor temelli çiplerin bizi getirebileceği noktanın sonuna gelmek üzereyiz. Süper bilgisayarları ikili (binary) sistem ile çalıştırma konusunda üst sınıra yaklaşıyoruz. Bu nedenle dünyanın dört bir yanında bilim insanları ve mühendisler, kuantum parçacıkların halleri ve belirsizlikleri üzerinden süper hızlı ve çok boyutlu çalışabilecek bilgi üretme, işleme ve depolama teknolojileri üzerinde çalışıyor. Bu işin içinde; ama küçük ama büyük çalışmalar yaparak bulunmak zorundayız. Biz Fotoniks olarak, ışık huzmelerinin şekillendirilmesi ve bu huzmeler üzerindeki değişikliklerin kaydedilmesi üzerine çalışıyoruz. Hologram boyutunda da holografik film plakaları oluşturulması, kaydedilmesi ve farklı kullanım şekillerinin oluşturulması üzerine çalışmalarımız var. Holografik Optik Ağ (Diffraction Grating) oluşturulması, dalga kılavuzlu optikler vb. alanlarda teknolojik uzmanlık kazanmaya çalışıyoruz.
“Bunların uygulamaları ne olabilir?” gibi bir soru sorulursa birçok farklı ürün sayılabilir. Örneğin, yansıtma (projeksiyon) gerektirmeyen ve cam yüzeyin içine yansıma yapan ürünler; cam yüzeylerin ekran ve hatta dokunmatik ekran olarak kullanılması; incecik cam yüzeylerin dev veya minyatür ekran haline getirilmesi vb. gözlük camınızın bilgisayar ekranınız olabildiğini veya evdeki camınız üzerinde o günkü hava koşullarını ve benzeri diğer bilgileri görebildiğinizi düşünsenize… Holografik nişangâhlar, mesaj gösteren koruyucu gözlükler, uçağın kanopisi üzerinde hedefleri ve kimlik bilgilerini yansıtan sistemler… Çok heyecan verici ve teknolojik derinliği uçsuz olan bir alan.
Sağlıklı ve Sürdürülebilir Sanayi için Öneriler
MSI Dergisi: Sizin, sektörün bir bütün olarak gelişmesi ve ilerlemesi konularına da kafa yorduğunuzu biliyoruz. Fotoniks’in 10 yıllık ve sizin 20 yıllık tecrübelerinin ışığında; sektörde rekabetçi firmaların kurulabilmesi ve gelişebilmesi için yapılması gerekenlerle ilgili neler söylemek istersiniz?
Cem YAZICIOĞLU: Türk savunma ve havacılık sanayisinin son 10-15 yılda yaptığı atılımların sonucunda, artık platform ihtiyaçlarımızı kendimiz karşılar ve bunları aynı zamanda ihraç eder hale geldik. Bu önemli bir başarı ve katkısı olan herkese teşekkür etmek lazım. Ancak şu an itibarıyla gelinen noktada, sektörün “büyük abilerinin” ürün gamlarını yatay olarak genişletme istekleri ve liberal rekabet ortamının azalması, ciddi bir alan daralması yaratıyor. Hâlbuki imtiyazlarından dolayı geniş kaynaklara sahip olan kuruluşların, teknolojik derinliğe inip halen yurt dışından almak durumunda olduğumuz kritik teknolojilere yoğunlaşması gerekiyor. Bu sayede, hem kendi ihtiyacımızı karşılama hem de ihracat başarılarını arttırıp sürdürebilir hale getirme noktalarında, katma değeri yüksek fayda sağlayabilirler.
Daha geniş bir çerçeveden baktığımızda, bir takım imtiyazlı pozisyonların belli ölçülerde sınırlandırılması, faaliyet alan tanımlarının yapılması gerekiyor. Buna benzer örnekleri, Kore Cumhuriyeti’nde, çeşitli Avrupa ülkelerinde ve ABD’de görüyoruz. Buralarda, özellikle KOBİ’leri korumak için ve büyük firmaların aşırı büyümesini kontrol altında tutmak için birtakım uygulamalar yapılıyor. Bunların başında da KOBİ’lerin iştigal sahaları ile ilgili tedariklerde, belirli bir proje bütçesine kadar KOBİ olmayan firmaların teklif verememesi; açık ihaleli işlerde, zararına fiyat düşme ile rakiplerin önüne geçmenin engellenmesi vb. uygulamalar geliyor. Sağlıklı ve sürdürülebilir bir sanayi için gerekli olduğunu düşündüğümüz birkaç örnek olarak bunları belirtmek isterim.
Fotoniks Genel Müdürü Cem Yazıcıoğlu’na, zaman ayırıp sorularımızı cevaplandırdığı ve verdiği bilgiler için, okuyucularımız adına teşekkür ediyoruz.
