Turan SALCI / t.salci@savunmahaber.com
Birol TEKİNCE / btekince@savunmahaber.com
Kuzey Makedonya Cumhuriyeti, tüm resmi süreçlerin tamamlanmasının ardından, 27 Mart’ta, NATO’nun (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü) yeni üyesi oldu. Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Savunma Ataşesi Albay Zharko Risteski, MSI Dergisi’ne yaptığı değerlendirmede, “Kuzey Makedonya Cumhuriyeti, artık dünyanın en iyi dostlarına ve müttefiklerine sahip.” ifadelerini kullandı.
NATO müttefikleri ile Kuzey Makedonya Cumhuriyeti arasındaki katılım protokolü, 6 Şubat 2019’da imzalandı. Bu onayın ardından tüm müttefik ülkeler kendi meclislerinde Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nin NATO’ya üyelik protokolünü onayladı. 27 Mart’ta, Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nin, ABD Dışişleri Bakanlığına, Kuzey Atlantik (Washington) Anlaşması’na katılım belgesini teslim etmesiyle birlikte resmi üyelik tamamlandı. İttifaka 30’uncu üye olarak katılan Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nin bayrağı, 30 Mart’ta, önemli NATO merkezlerinde eşzamanlı olarak göndere çekildi. Belçika’nın Başkenti Brüksel’deki NATO Genel Merkezi, Belçika Mons’taki Müttefik Harekât Komutanlığı (Allied Command Operations / SHAPE) ve ABD Virginia’daki Müttefik Transformasyon Komutanlığı (Allied Command Transformation) bu törenlerin adresi oldu.
Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Savunma Ataşesi Albay Zharko Risteski, ülkesinin NATO’ya üyeliği ile ilgili MSI Dergisi’ne şu değerlendirmelerde bulundu: “Kuzey Makedonya Cumhuriyeti, artık 30 ulustan ve sayısı neredeyse bir milyarı bulan insandan oluşan bir ailenin üyesi. Burası, karşılaştığımız zorluklar ne olursa olsun, hep birlikte, daha güçlü ve daha güvende olduğumuz bir aile. Kuzey Makedonya Cumhuriyeti olarak hâlihazırda; Irak, Afganistan, Bosna Hersek ve Kosova’da, NATO tarafından yürütülen misyonlara katılmak da dâhil olmak üzere, Avrupa-Atlantik güvenliğine uzun zamandır katkıda bulunuyoruz. NATO’ya katılışımız ise Kuzey Makedonya Cumhuriyeti için tarihi bir dönüm noktası oldu. Yıllardır süregelen azmimiz, kararlılığımız ve reform taahhütlerimizi yerine getirmemizden sonra bunu elde ettik.”
Kuzey Makedonya Cumhuriyeti ve Yunanistan arasındaki Prespa Anlaşması’na da değinen Albay Risteski, bu anlaşmanın NATO’ya üyeliklerini mümkün kıldığının altını çizdi ve şöyle devam etti: “Bu anlaşma, ayrıca iyi komşuluk ilişkilerine ve ülkemiz için daha parlak bir geleceğe katkıda bulundu. NATO’ya üye olmamız, vatandaşlarımızın özverisi ve dost ülkelerin desteği ile yürütülen reformların sonucudur. Bu süreçte, bizi destekleyen ve başarıya ulaşana kadar inancımızı kaybetmemizi sağlayan herkese teşekkür ederiz.”
Türkiye’ye Özel Teşekkür
Albay Risteski, açıklamasını şöyle sonlandırdı: “Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Savunma Bakanlığı ve Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri adına, bu hedefimizi gerçekleştirmede özverili ve sürekli destekleri için Türkiye Cumhuriyeti’ne ve tüm dost ve müttefik ülkelerimize teşekkür etmek istiyorum. Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nin NATO’ya üyeliği, Kuzey Makedonya’nın istikrarı, Batı Balkanların istikrarı ve uluslararası barış ve güvenliğe önemli katkılar sunacaktır. Kuzey Makedonya Cumhuriyeti, artık dünyanın en iyi dostlarına ve müttefiklerine sahip. Hepimiz daha güvenli ve güçlüyüz.”
Bakan Akar’dan Kutlama Mesajı
Millî Savunma Bakanı Hulusi Akar da Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nin NATO’ya katılışını, Başbakan Yardımcısı ve Savunma Bakanı Radmila Shekerinska-Jankovska’ya gönderdiği mesajla kutladı. Bakan Akar, 30 Mart’ta yayınlanan mesajında, şu ifadeleri kullandı: “İttifakın en yeni üyesi olan sizlere en içten dileklerimle NATO’ya hoş geldiniz demek istiyorum. Üyeliğiniz, NATO’yu güçlendirmektedir. Ayrıca, üyelik sürecindeki bağlılığı ve kararlılığı nedeniyle Kuzey Makedonya’yı tebrik ediyorum. Bildiğiniz üzere, Türkiye bu süreci başından beri desteklemiştir ve ihtiyaç olması halinde üyelik deneyimlerini paylaşmaya hazırdır. Kuzey Makedonya’nın, NATO üyeliğinin Türkiye ve Makedonya arasındaki ikili ilişkileri de geliştireceğinden eminim.”
NATO’ya Katılan Son Dört Ülke Balkanlardan
4 Nisan 1949’da, 12 ülke tarafından imzalanan Kuzey Atlantik Antlaşması’na dayanarak kurulan NATO’nun, askeri açıdan kuruluş amacı şu temele dayanıyor: “NATO ihtilafların barışçıl yollarla çözülmesini kendisine görev edinmiştir. Diplomatik girişimlerin başarısız olması halinde, kriz yönetimi operasyonu düzenlemek için askeri güce sahiptir. Bu operasyonlar, NATO’nun kuruluş antlaşmasının toplu savunma maddesine (Washington Antlaşması’nın 5. Maddesi) dayanarak veya Birleşmiş Devletler emri altında tek başına yahut diğer ülkeler ve uluslararası kuruluşlarla iş birliği halinde gerçekleştirilir.” Bu temel amaç doğrultusunda, özellikle Avrupa’da, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) tehdidine karşı örgütlenen ittifak, 1991 yılındaki SSCB’nin dağılımından sonra da gücünü ve birliğini korudu. 1991’den sonra, birçoğu eskiden SSCB’ye bağlı ülkelerden oluşan 14 yeni üye ittifaka katıldı.
İttifaka dâhil olan son 4 ülke olan Arnavutluk, Hırvatistan, Karadağ, Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nin, Güneydoğu Avrupa (Balkanlar) bölgesinden olması ise yakın tarihini savaşlarla geçirmiş bu bölgenin, barış ve istikrara kavuşması açısından önem taşıyor.
İttifak üyesi ülkeler, düzenli olarak çok çeşitli seviyelerde ve alanlarda, güvenlik sorunlarına ilişkin istişareler yapmaya ve kararlar almaya devam ediyor. NATO’da bir kararın alınabilmesi için, 30 üye ülkeden her birinin müşterek kararda olması ve oy birliğini sağlaması gerekiyor. Bunların yanı sıra yıl içinde, düzenli olarak gerçekleştirilen tatbikatlar ile de ittifakın olağanüstü durumlara en iyi şekilde hazır olması hedefleniyor.
NATO ve Türkiye
İttifakın Asya ve Orta Doğu’ya açılan en doğu kanadını, 1952 yılında ittifaka dâhil olan Türkiye oluşturuyor. Dışişleri Bakanlığının sitesinde, Türkiye’nin, NATO’nun komuta ve kuvvet yapısına en kapsamlı katkılar yapan müttefiklerden biri olduğunun altı çiziliyor. Bu kapsamda, ittifakın komuta yapısında yer alan NATO Kara Komutanlığı (LANDCOM), İzmir’de bulunuyor. Ayrıca, NATO kuvvet yapısındaki Yüksek Hazırlık Seviyeli dokuz kara kuvveti karargâhından biri olan NATO Hızlı Konuşlandırılabilir Kolordu Karargâhının (NRDC-TU) da İstanbul’daki III. Kolordu Karargâhı olması önem taşıyor. Türkiye, aynı zamanda, NATO Mukabele Kuvveti (NRF) kapsamındaki Çok Yüksek Hazırlık Seviyeli Görev Gücüne, 2021 yılında liderlik etmeye hazırlanıyor. NATO Balistik Füze Savunması mimarisi kapsamında, Malatya’daki Kürecik’te bulunan tespit ve takip radarı (X-Band radar) da NATO’nun önemli misyonları arasında bulunuyor.
Türkiye ayrıca, ulusal imkânlarla ittifaka katkı olarak sunduğu NATO Terörizmle Mücadele Mükemmeliyet Merkezine (TMMM) ve Barış İçin Ortaklık Eğitim Merkezine (BiOEM) Ankara’da, Çok Uluslu Deniz Güvenliği Mükemmeliyet Merkezi’ne (MARSEC CoE) ise İstanbul’da ev sahipliği yapıyor.
NATO Üyesi Ülkeler ve İttifaka Katılış Tarihleri
| Belçika | 1949 |
| Kanada | 1949 |
| Danimarka | 1949 |
| Fransa | 1949 |
| İzlanda | 1949 |
| İtalya | 1949 |
| Lüksemburg | 1949 |
| Hollanda | 1949 |
| Norveç | 1949 |
| Portekiz | 1949 |
| Birleşik Krallık | 1949 |
| Amerika Birleşik Devletleri | 1949 |
| Yunanistan | 1952 |
| Türkiye | 1952 |
| Almanya | 1955 |
| İspanya | 1982 |
| Çek Cumhuriyeti | 1999 |
| Macaristan | 1999 |
| Polonya | 1999 |
| Bulgaristan | 2004 |
| Estonya | 2004 |
| Letonya | 2004 |
| Litvanya | 2004 |
| Romanya | 2004 |
| Slovakya | 2004 |
| Slovenya | 2004 |
| Arnavutluk | 2009 |
| Hırvatistan | 2009 |
| Karadağ | 2017 |
| Kuzey Makedonya Cumhuriyeti | 2020 |
