A.Şamil DEMİRSÖZ s.demirsoz@savunmahaber.com
TÜBİTAK MAM’ın 2016 yılında başlatılan KRİSTAL Projesi ile geliştirdiği tek-kristal türbin kanatçıkları, TÜBİTAK’ın Gebze Yerleşkesi’nde, 19 Şubat’ta düzenlenen törenle TEI’ye teslim edildi. Teslim edilen türbin kanatçıkları seti, TEI-TS1400’ün TS05 seri numaralı prototipinde kullanılacak. TÜBİTAK MAM daha önceki prototip motorlar için de tek kristal türbin kanatçıkları teslim etmişti, ancak bu teslimat ile ilk defa motorda kullanılan türbin kanatçıklarının tamamı bir set halinde teslim edildi. Teslim edilen sette, türbinin ikinci kademesinde kullanılacak tek kristal kanatçıklar ile birinci kademesinde kullanılacak tek kristal ve içeriden soğutmalı kanatçıklar yer aldı.
Teslim törenine TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal, TEI Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Mahmut F. Akşit, TÜBİTAK MAM Başkanı Dr. Osman Okur, Malzeme Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Metin Usta, Başuzman Mühendis Doç. Dr. Havva Kazdal Zeytin’in yanı sıra TEI ve TÜBİTAK MAM proje ekiplerinin yöneticileri ile çalışanları katıldı. Törende Yüksek Sıcaklık Malzemeleri Araştırma, Geliştirme ve Onarım Mükemmeliyet Merkezi de ziyaretçilere gezdirildi.
Prof. Dr. Mandal, törende yaptığı konuşmada, TÜBİTAK MAM ve ve TEI’nin birlikte çalışması sonucu havacılık motorlarının en kritik teknolojileri arasında yer alan tek kristal türbin kanatlarının başarıyla üretildiğini ve ilk setinin TEI’ye teslim edildiğini söyledi. Mandal, hem soğutmalı sistemin hem de soğutmasız sistemin tasarımından üretimine kadar bir öğrenme sürecini kapsadığını vurgulayarak, “Şu an ülkemizin ilk yerli ve millî turboşaft motorunun en zor bileşeni olan türbin kanatlarını, TÜBİTAK MAM olarak üretebiliyoruz. Bu teknoloji oldukça kritik ve dünyada çok sınırlı sayıda ülke bu teknolojiye sahip. Oldukça kompleks ve zor bir tasarım, bunları yapabilmek kolay değil.” dedi. Prof. Dr. Mandal, havacılık motorlarına yönelik malzeme geliştirme sürecinin sona ermediğini, 18 Şubat’ta imzalanan Cevher Projesi ile nikel bazlı süper alaşımları da ham maddeden başlayarak üretmek için TEI ile çalışmalarının devam edeceğini hatırlattı.
Prof. Dr. Akşit ise konuşmasında, havacılık motorlarındaki en kritik parçalar sıralandığında ilk sırada birinci kademe kanatların geldiğine işaret ederek, “Sonra belki yanma odası gelebilir, sonra sıcaklık ve teknolojinin zorluğu bakımından ikinci kademe kanatlar gelir. Kompresör tarafı da çok zordur ama en zoru birinci kademe tek kristal kanatlardır. En kritik parçalar. Bunu yapamazsanız motoru çalıştıramazsın demeyeyim ama güç üretemezsiniz. Yüksek sıcaklığa çıkamazsınız.” ifadelerini kullandı.
