Sözleşmesi 2017 yılının Kasım ayında imzalanan Türksat 5B, Türkiye’nin uzaydaki kapasitesini kayda değer bir ölçüde arttıracak. Türksat’ın uydu filosunun en yeni ve en güçlü üyesi olmaya hazırlanan Türksat 5B, Türkiye’nin mevcut Ka-bant veri iletim kapasitesinde 15 kattan fazla bir artış sağlayacak.
Türksat 5B, Türksat’ın, televizyon yayını ağırlıklı bir uydu hizmet sağlayıcısı olmaktan, veri iletişimi ağırlıklı bir hizmet sağlayıcısı olma yolculuğunda önemli bir kilometre taşı niteliğini taşıyor. Uydunun teknik özellikleri, önemli bir kapasite artışını beraberinde getiriyor. Bununla birlikte, uydu, Türksat’ın öncülüğünde yürütülen bir dizi çalışma sayesinde, bu artışın ötesine geçen bir katma değer sağlayacak. Bunların başında, Türksat’ın yürüttüğü yerlileşme çalışmaları kapsamında, uyduda, ASELSAN tasarımı ve üretimi 2 ekipmanın yer alması bulunuyor. Ayrıca, Türksat’ın diğer uydu tedarik projelerinde olduğu gibi, Türksat 5B’de de bir ekip, yurt dışında uydu teknolojileri alanında eğitim aldı. Bu ekip, Türkiye’nin uzay çalışmalarına yönelik insan kaynağını daha da güçlendirecek.
Türksat 5B’nin Hikayesi 2017’de Başladı
Türksat 5B’nin sözleşmesi, Türksat ile Airbus Defence and Space arasında, 2017 yılının Kasım ayında imzalandı. Uydu, Airbus Defence and Space’in Eurostar E3000 platformunun EOR (Electric Orbit Raising / Yörüngeye Elektrikli İtki ile Yükselen) sürümü üzerinde şekillendirildi. E3000, toplam sipariş sayısı 94’e ulaşmış ve uzaydaki örneklerinin toplam görev süresi 1.000 yılı bulan bir platform olarak öne çıkıyor.
İmzaların atılmasının ardından oluşturulan proje ekibi; planlama, tasarım ve optimizasyon çalışmalarını gerçekleştirdi. Birkaç ay süren bu çalışmaların ardından, Türksat 5B’nin üretim çalışmalarına başladı. Üretim ve test çalışmaları tamamlanan uydu, 2021’in Kasım ayında, Türksat’a teslim edildi.
29 Kasım 2021’de fırlatma tesisine doğru yola çıkan Türksat 5B, 30 Kasım’da ABD’ye ulaştı. Toplam 18 gün süren hazırlık, test ve yakıt dolumu süreçlerinin ardından fırlatmaya hazır hale geldi. Planlandığı gibi, 19 Aralık’ta, Türkiye saati ile 06.58’de, Cape Canaveral uzay üssünden fırlatıldı.
Hedef, Ağustos Ayı
Türksat 5B, Türksat’ın önceki nesil uydularından farklı olarak, elektrikli bir itki sistemine sahip. Yeni bir teknoloji olan elektrikli itki sistemi, ilk uydulardan beri kullanılan kimyasal itki sistemlerine kıyasla bir dizi avantaja sahip. Kimyasal itki sistemleri, hacim olarak uydularda kayda değer bir alanı kaplıyor, ayrıca uydunun toplam ağırlığında da önemli bir payları oluyor. Elektrikli itki sistemleri ise hem hacim hem de ağırlık olarak çok daha küçük. Böylece, aynı kütleye sahip kimyasal itki sistemli bir uyduya göre elektrikli itki sistemine sahip bir uydu çok daha fazla faydalı yük taşıtabiliyor.
Elektrikli itki sisteminin, kimyasal itki sistemine göre dezavantaj olarak görülebilecek tek özelliği ise uyduyu daha düşük bir ivme ile hızlandırması. Türksat 5B’nin yörüngesine ulaşması, 164 gün sürecek.
Uydu, fırlatılışının ardından, 3 fazdan geçerek kullanıma alınacak. Yaklaşık 5 gün süren Faz 1 kapsamında Türksat 5B, fırlatılırken oturduğu eliptik yörüngenin, 300 km olan dünyaya en yakın noktasını 735 km’ye getirdi. Halen devam etmekte olan Faz 2’de uydu, 156 gün boyunca yapacağı itki sistemi ateşlemeleri ve manevralarla Haziran ayında görev yapacağı yörüngesine oturacak.
Yaklaşık 1,5 ay sürmesi planlanan Faz 3’te ise yörünge testleri gerçekleştirilecek. Bu kapsamda uydunun son kontrolleri, Türksat yerleşkesinde yer alan yer kontrol istasyonunda gerçekleştirilecek. Tüm test ve kontrollerin ardından da uydunun, Ağustos ayında kullanıma alınması hedefleniyor.
Türksat 5B, Yeniliklerle Geliyor
Türksat 5B, kullanıma alındığında, Türkiye ve 27 farklı ülkeye hizmet verebilecek. Dünyada da yeni kullanılmaya başlanan Yeni Ku-Bant kapasitesi ve uydunun diğer teknik özellikleri, Türksat’ın hizmetlerine önemli yenilikler getirecek:
- Veri iletim hızı 15 kat artacak.
- Türkiye kapasitesi 1,8 Gbps’den 12 Gbps’ye çıkacak.
- Dünya genelinde 55 Gbps’nin üzerinde kapasiteye ulaşılacak.
- Türksat halen Sahil Güvenlik Komutanlığı, TPIC, TPAO ve TÜBİTAK’ın gemilerine denizde iletişim hizmetleri veriyor. Türksat 5B ile bu hizmetler genişleyecek ve yeni servisler de başlatılacak. Ayrıca, Ka-Bant frekansında Akdeniz ve Arap Yarımadası’na hizmet verilmeye başlanacak.
- Türksat, kullanımda olan uydularıyla insansız hava araçlarına, Ku-Bant’ta iletişim hizmeti veriyor. Türksat 5B ile bu hizmetin kapasitesi artacak. Ayrıca bu araçlar, Ka-Bant’ını da kullanabilecek.
- Türksat, 5B uydusu ile ilk defa havayollarına da hizmet vermeye başlayacak. Uçaklar, havadayken Türksat 5B uydusu üzerinden internete erişebilecek.
- Türksat 5B ile IoT uygulamaları için de hizmet vermeye başlanacak. Türksat, çanak anten olmadan iletişim kurmayı sağlayacak donanım ve yazılım üzerinde çalışmalar yapıyor. Bu kapsamda, 2021 içinde testler de gerçekleştirildi.
- 5G uygulamalarını destekleyecek şekilde operatörlerle yüksek kapasiteli çözümler kullanılmaya başlanacak. Turkcell ile Türksat, LTE sistemlerini ve IPSec yapısını kullanarak dünyada ilk defa uydu üzerinden aktarım yapmayı başardı. 5G kapsamında operatörlerin ihtiyaç duyacağı yüksek bağlantı hızlarının Ka-Bant ile sağlanması planlanıyor.
- Acil durum sistemleri için ilgili kurumlarla Türksat 5B uydusunun yüksek kapasite kabiliyeti sayesinde ortak çözümler oluşturulacak.
- Yüksek frekans kullanıldığı için yer antenlerinin çapı küçülecek.
Türksat 5B’nin getireceği yenilikler, uluslararası alanda da ciddi bir ilgi uyandırıyor. Türksat, ilk defa bir uydusu henüz yörüngeye girmeden hizmet satışı yaptı. Türksat halen Afganistan, Azerbaycan Güney Afrika, Gürcistan, Libya, Macaristan, Nijerya, Özbekistan, Somali, Sudan, Romanya, Umman ve Yemen’le görüşmeler yapıyor.
Türksat, Hizmetlerini Geleceğe Hazırlıyor
Türksat, uydularının sayısı ve toplam kapasitesi artarken markalaşma ve ürün yönetimi çalışmalarını da hızlandırıyor. Firma, markalarıyla ve hizmetleriyle uluslararası pazardan daha çok pay almayı hedefliyor. PeycON örneğinde olduğu gibi, oluşturulan markalar altındaki ürünler, ürün ailesi bakış açısıyla yönetiliyor. Türksat, PeycON markası ile SOTM (SATCOM on the Move / Hareket Hâlinde Uydu İletişimi) çözümleri sunuyor. Firma, hem askeri hem de sivil kullanıcıların ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde geliştirdiği PeycON serisi antenleri sayesinde uydu haberleşmesi hizmetini kendi markasıyla sunabilen bir şirket konumuna geldi. HidrON ve TerrON gibi üyeleri bulunan ailenin yeni üyelerinin geliştirilme çalışmaları da sürüyor.
Türksat, ürünleşme ve markalaşma faaliyetlerini; Yayıncılık Servisleri, Havacılık Servisleri, Geniş Bant Servisleri, Mobil Servisler ve Denizcilik Servisleri başlıkları altında sürdürüyor.
Türksat, bir yandan da altyapı yatırımlarına devam ediyor. Firmanın Ankara, İstanbul ve 2 farklı yabancı ülkede yer istasyonları bulunuyor. Firma, 2022’nin ilk yarısına kadar, Türkiye’de 8 istasyon daha kuracak. Yurt dışında ise 10 istasyon daha kurmayı hedefliyor.
Türksat aynı zamanda, uydularının ve daha geniş bir perspektifte “uzay vatan”ın güvenliğini korumak için 7/24 esasında görev yapıyor. Monitöring merkezinde, 25 kişilik bir ekiple spektrumu sürekli takip ediyor. Özellikle etkileşim (interference) konusu sürekli izleniyor ve gerektiğinde müdahale ediliyor.
Türksat 5B’nin Teknik Özellikleri Platform: Airbus DS Eurostar E3000-EOR Platform Elektrik Gücü: 15 kW Yörünge: 42° Doğu Kapsama Alanları: Türkiye, Avrupa, Orta Batı ve Orta Doğu Afrika, Güney Afrika ve Orta Doğu Fırlatma Ağırlığı: 4.340 kg İtki Sistemi: Elektrikli itki sistemi Sağlanacak Hizmetler: Yayıncılık ve veri iletişimi Uplink Bant: Ku-Bant, Yeni Ku-Bant, Ka-Bant ve Ka-BSS Bant Downlink Bant: Ku-Bant, Yeni Ku-Bant, Ka-Bant ve Ka-BSS Bant Kapasite: 1040 MHz Ku + KaBSS frekans bandı + >55 Gbps ver iletim kapasitesi Ka-Bant Toplam Kapasite: >55 Gbps Manevra Ömrü: >35 yıl
Fırlatma Heyecanı, Cape Canaveral’da da Hissedildi Türksat 5B’nin fırlatılmasını yerinde izleyen Ulaştırma ve Altyapı Bakan Yardımcısı Dr. Ömer Fatih Sayan, Türksat Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Kemal Yüksek, Türksat Genel Müdürü Hasan Hüseyin Ertok ve Airbus Telekom Sistemleri Başkanı Francois Gaullier, 18 Aralık’ta bir araya gelerek II. Uydu Teknolojileri Haftası katılımcılarına seslendiler. Türkiye, Türksat 5B ile Ekipman Üreten Ülke Oluyor Ulaştırma ve Altyapı Bakan Yardımcısı Dr. Ömer Fatih Sayan, Türksat 5B ile Türkiye’nin uydu hizmetleri kapasitesinin sayısal olarak 2 katına çıktığını; ancak uydu üzerinden verilen internet hizmeti kapsamında kapasitenin 10’larca kat arttığını vurguladı. Ayrıca Türksat’ın, daha geniş bir coğrafyadaki ülkelerin haberleşmesine katkıda bulunacağına dikkat çekti. Dr. Sayan, uydudaki yerli sistemlere de ayrı bir parantez açtı. Türkiye’nin, uyduyu alıp kullanan ülke pozisyonundan, uydulara kendi ekipmanını koyan ülke pozisyonuna yükseldiğini; Türksat 6A ile de kendi uydusunu yapan ülke olacağını ifade etti. Hedefimiz, Tam Bağımsız Türkiye Türksat Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Kemal Yüksek de yerlileşmeye vurgu yaparak şunları söyledi: “Tek hedefimiz, tam bağımsız Türkiye. Bu konseptin önemli bir parçası yerlileşme. Yerlileşmenin bir süreci var. Bunu kademeli bir şekilde yapmak gerekiyor. Türksat 5B, bu noktada çok önemli. ASELSAN tarafından geliştirilmiş 2 ekipman, bu uydu üzerinde uzayda görev yapacak. Ürünlerin uzaydaki yaşam süreçleri çok kritik. Onların sektörde kabul görmesi için uzayda geçirdikleri aktif çalışma süresi çok önemli. Biz bunu Türksat 5B ile başlatmış bulunuyoruz.” Türksat için Dönüm Noktası Türksat Genel Müdürü Hasan Hüseyin Ertok, Türksat 5B’nin, Türksat için önemini anlattı: “2021, bizim için çok önemli bir yıl oldu. Ocak ayında Türksat 5A’nın fırlatılması için buradaydık. Şimdi Türksat 5B için buradayız. Aynı yıl içinde çok önemli 2 uyduyu uzaya gönderebilmek bizim için büyük bir gurur. Türksat 5B uydusu, bizim için bir dönüm noktası. Önceki uydularımızda, ağırlıklı olarak TV yayını için hizmet veriyorduk. 4B uydusu ile Ku-Bant’ta data hizmeti vermeye başlamıştık. Son yıllarda artan veri haberleşmesi ihtiyacıyla uydu operatörlerinin büyük bölümü, veri haberleşmesine yönelik yatırımlarını yoğunlaştırdı. Biz de bu yönde, 2015-2016 yıllarında çalışmalar yaptık ve 2017’de imzaladığımız sözleşmeyle bugüne geldik. Türksat 5B, Türksat’ın dönüşümün için en önemli adım. Mevcut hizmetlerimizin büyük bölümü TV yayını üzerine. Önümüzdeki 5 yılda, veri haberleşmesi alanındaki ciromuzu arttırarak %50-50’ye getirmeyi hedefliyoruz.” Salgın Sürecine Rağmen Gelen Başarı Airbus Telekom Sistemleri Başkanı Francois Gaullier de üretimi, testleri ve fırlatması için farklı ülkelerdeki tesislerin kullanıldığı, uluslararası bir çabanın sonucu olan Türksat 5B’nin, COVID-19 salgını sürecine rağmen başarıyla fırlatmaya hazır hale getirildiğinin altını çizdi.
Türksat, Geleceğe Yönelik Adımlara Devam Etti Türksat 5B projesi, Türksat’ın geleceğe yönelik attığı adımlarla da öne çıkıyor. Türksat, Türksat 3A’dan itibaren tüm uydu tedarik projelerinde, Türk bir ekibe uzay teknolojileri konusunda eğitim verilmesiyle ilgili hususları, proje sözleşmesi kapsamına aldı. Türksat 5A ve 5B’de de farklı uzmanlık alanlarında yetiştirilmek üzere 12 kişilik Türksat mühendis ekibi görev aldı. Bu ekip; uydu ve uzay programlarının projelendirilmesi ve projelerin tasarım, üretim ve test gibi süreçleriyle ilgili eğitimlerini tamamladılar. Türksat 5B’nin bir diğer önemli özelliği, özgün olarak Türkiye’de geliştirilen ve üretilen ekipmanları içermesi. Uyduda, ASELSAN tarafından geliştirilen Ku-Bant almaç ve Ka-Bant düşük gürültülü yükselteç (LNA) bulunuyor. Bu ekipmanlar, bir haberleşme uydusunda görev yapacak ilk Türk ekipmanları olarak öne çıkıyor. ASELSAN, bu ekipmanların geliştirilmesi ile ilgili faaliyetleri, öz kaynaklı bir Ar-Ge projesi olarak yürüttü. 2018 yılının Eylül ayında başlayan proje kapsamında geliştirdiği ve ürettiği ekipmanları, uydunun proje takvimine uygun şekilde teslim etti. Ekipmanlar, Airbus’ın Toulouse’daki tesislerine gönderildi. Airbus tarafından ekipmanların uyduya entegrasyonları ve uydu seviyesi tüm testleri başarıyla tamamlandı. ASELSAN’ın konuyla ilgili yayınladığı basın bülteninde, bu çalışmanın önemiyle ilgili şu ifadeler yer aldı: “Projede kapsamında uzay sektöründe uzun yıllardır aktif bir şekilde yer alan uluslararası firmalarla yakın çalışma sayesinde, dokümanların uzay standartlarına uygun hazırlanması ve sınıflandırılması, uzay kalifiye baskı devre kartlarının milli olarak üretilmesi, uzay kalifiye üretim süreçlerinin doğrulanması ve birçok farklı ve kapsamlı yeni sürecin kalifikasyon süreçlerine dahil edilmesi gibi önemli tecrübe kazanımları sağlandı.”
Aktif 5 Uydu; Toplamda 8 Uydu Türksat’ın, 5B’nin devreye girmesiyle 5 aktif uydusu (Türksat 5B, 5A, 4B, 4A ve 3A) uzayda görev yapacak. Firmanın 3 tane de artık aktif olmayan uydusu (Türksat 2A, 1C ve 1B) bulunuyor.
Türksat 5A Bu yılın başında fırlatılan Türksat 5A’nın teknik özellikleri şöyle sıralanıyor: • Üretici: Airbus DS • Platform: E3000-EOR • Fırlatma tarihi: 7 Ocak 2021 • Yörünge: 31° Doğu • Manevra Ömrü: 31 yıl • Uplink Bant: Ku-Bant ve Yeni Ku-Bant • Downlink Bant: Ku-Bant ve Yeni Ku-Bant • Transponderlar: 36 ve72 MHz • Kapsamalar: Türkiye Doğu ve Batı, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Güney Afrika, Batı Afrika, Almanya
Türksat 4B Halen görevde olan Türksat 4B’nin teknik özellikleri şöyle sıralanıyor: • Üretici: Mitsubishi Electric Corporation (MELCO) • Platform: DS2000 • Fırlatma Tarihi: 16.10.2015 • Yörünge: 50° Doğu • Manevra Ömrü: 30 yıl • Uplink Bant: Ku-Bant, Ka-Bant, C-Bant • Downlink Bant: Ku-Bant, Ka-Bant, C-Bant • Transponderlar: 36 ve 72 MHz • Kapsamalar: Türkiye Doğu ve Batı
Türksat 4A Halen görevde olan Türksat 4A’nın teknik özellikleri şöyle sıralanıyor: · Üretici: Mitsubishi Electric Corporation (MELCO) · Platform: DS2000 · Fırlatma Tarihi: 14.02.2014 · Yörünge: 42° Doğu · Manevra Ömrü: 30 yıl · Uplink Bant: Ku-Bant, Ku-BSS Bant, Ka-Bant · Downlink Bant: Ku-Bant, Ku-BSS Bant, Ka-Bant · Transponderlar: 27, 33, 54 ve 72 MHz · Kapsamalar: Türkiye Doğu ve Batı, Afrika
Türksat 3A Halen görevde olan Türksat 3A’nın teknik özellikleri şöyle sıralanıyor: • Üretici: Alcatel (Thales) Alenia Space Industries • Platform: SpaceBus 4000B2 • Fırlatma Tarihi: 13.06.2008 • Yörünge: 42° Doğu • Manevra Ömrü: 20 yıl • Uplink Bant: Ku-Bant • Downlink Bant: Ku-Bant • Transponderlar: 36 ve 72 MHz • Kapsamalar: Türkiye Doğu ve Batı
Türksat 2A Türksat 2A haberleşme uydusu, 2001-2016 yılları arasında başarıyla hizmet verdi. Türksat 1C Türksat 1C haberleşme uydusu, 1996 yılında hizmete başladı. 42° Doğu pozisyonundaki hizmeti, Türksat 3A uydusunun bu yörüngeye gelmesiyle sona erdi. Türksat 1B Türkiye‘nin ilk haberleşme uydusu olan Türksat 1B, 1994-2006 yılları arasında başarıyla hizmet verdi.
