Türksat, dünya çapında rekabet eden bir uydu operatörü olmasının yanı sıra Türkiye’de uydu teknolojilerinin gelişmesi için de çalışmalar yürütüyor. Türksat’ın bir sonraki uydusu olan ve 2023 yılında fırlatılması planlanan Türksat 6A, uydu teknolojilerinde tam bağımsızlık hedefi için atılacak büyük bir adım olacak.
Uzayda kullanılan ekipmanların bir “tarihçe”ye sahip olması, büyük önem taşıyor. Tarihçe, ekipmanın, uzayda, başarıyla görev yaptığı süre olarak tanımlanabilir. Örneğin, Türksat 5B’nin uydu platformu olan E3000’ün uzaydaki örneklerinin toplam görev süresinin 1.000 yılı bulması, bu platformun ve alt sistemlerinin ne kadar güvenilir olduğuna dair bir gösterge olarak kullanılıyor.
Tarihçenin önemi ise uzayda, uydulara, tamir amaçlı müdahalenin -şimdilik- mümkün olmamasından kaynaklanıyor. Diğer bir deyişle uydu üzerindeki her bir sistemin, uydunun ömrü boyunca, kesintisiz görev yapabilmesi gerekiyor. Tarihçe, herhangi bir ekipmanın görevini kesintisiz yapabileceğinin başlıca ispatı olarak kabul görüyor.
Türksat gibi küresel ölçekte rekabet eden uydu operatörleri için güvenilirlik, vazgeçilmez bir özellik. Çünkü uzaydaki her bir uydunun tam kapasiteyle ve kesintisiz olarak hizmet vermesi gerekiyor ve bunu da güvenilir ekipmanlar ve uydular sağlıyor. Türksat, bu ortamda, Türkiye’de geliştirilen özgün teknolojileri ve ekipmanları kullanan Türksat 6A uydusunu filosuna katarak bir anlamda kendi elini de taşın altına koyuyor. Türksat 6A’nın yörüngede başarılı bir şekilde görev yapması, bir dizi ekipmanın tarihçe kazanmasının önünü açacak ve Türkiye, haberleşme uyduları alanında, tarihçe kazanmış ekipmanlarıyla bir oyuncu olabilecek.
II. Uydu Teknolojileri Haftası’nda, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay ve Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu başta olmak üzere herkesin gündeminde, Türksat 6A da vardı. Etkinliğin ilk gününde, Türksat 6A için özel bir oturum düzenlendi. Bu oturumda, Türksat Ar-Ge ve Uydu Tasarımı Direktörü Tayfun Dar, TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü (TÜBİTAK Uzay) Müdürü Doç. Dr. Mesut Gökten, TUSAŞ Uzay Sistemleri Genel Müdür Yardımcısı Dr. Selman Nas ve CTech Genel Müdürü Dr. Cüneyd Fırat, proje kapsamında yaptıkları çalışmalarla ilgili bilgiler paylaştılar.
2013’te Başlayan Süreç 2023’te Tamamlanacak
Türksat 6A, TÜBİTAK destekli bir proje olarak yürütülüyor. Türksat’ın TÜBİTAK’a 2013 yılında başvurmasıyla TÜBİTAK, aynı yıl proje için bir çağrı açtı. Bu çağrı kapsamında projede görev alacak kurum ve kuruluşlar belirlendi ve projenin sözleşmesi, 15 Aralık 2014 tarihinde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da katıldığı bir törenle imzalandı. TÜBİTAK’ın destek mevzuatı uyarınca, projede Türksat müşteri kurum, TÜBİTAK Uzay Enstitüsü proje yöneticisi kurum; TUSAŞ, ASELSAN ve CTech ise proje yüklenicisi kurumlar olarak görev alıyor. Türksat 6A’nın, 2023 yılında fırlatılması hedefleniyor. Uydu, Türksat 5A ve 5B gibi SpaceX’in Falcon 9 roketi ile fırlatılacak.
Türksat 6A’nın genel özellikleri, şöyle sıralanıyor:
- Yörünge: 42° doğu yer sabit
- Faydalı Yük: 528 Mhz (Ku-Bant)
- Hizmet Ömrü: > 15 + 1 yıl (1 yıl, uydudaki elektrikli itki sistemi sayesinde gerçekleşecek)
- Güç: 6 kW
- Kapsama Alanı: Türkiye, Doğu ve Batı
Türksat 6A, teknolojik katkılarının yanı sıra kapsama alanı konusunda da bir genişleme sağlayacak. Hindistan, Tayland, Malezya ve Endonezya da Türksat’ın uydu filosunun kapsamına katılacak.
Türk Uzay Sektörü, Yeni Bir Alana Giriyor
Türksat 6A projesinde, haberleşme uydularına yönelik bir Milli Uydu Platformu geliştirilmesi hedefleniyor. Bu platform; ölçeklenebilir mimariye, yüksek güvenilirliğe ve yerli ekipmanlara sahip olacak. Böylece, önümüzdeki dönemde gündeme gelecek diğer uydu projelerinde de kullanılabilecek.
Türkiye, RASAT ve GÖKTÜRK 2 başta olmak üzere çeşitli uydu projeleri ile alçak dünya yörüngesinde görev yapacak özgün uydular ve alt sistemler geliştirme tecrübesine sahip. Haberleşme uydularının görev yaptığı yer sabit yörüngeler ise çok daha yüksek ve daha farklı çevresel şartlara sahip. Bu açıdan bakıldığında, Türksat 6A, Türk uzay sektörünün yeni kabiliyetler geliştirmesini gerekli kılıyor. Bu kapsamda projede, yerli tasarım ve üretim faaliyetleri gerçekleştiriliyor. Bu faaliyetlerin diğer sonuçları ise yetişmiş insan kaynağının genişlemesi ve sektörün yeni altyapılar kazanması. CTech Genel Müdürü Dr. Cüneyd Fırat, bir KOBİ’nin bakış açısıyla bu durumu şöyle ifade ediyor: “[Projede] en çok öğrenen de muhtemelen CTech. Çünkü diğer kurum ve kuruluşlara göre bizim tecrübemiz az ve tarihçemiz kısa… Önemli bir altyapı da kazandık ve uzay mühendisliği yapabilir konuma geldik. CTech olarak, Türkiye’nin gelişen uzay ekosistemine dâhil olduk.”
Türksat 6A’yı gerçekleştiren insan kaynağının temelinde, hem Türksat’ın hem de sektörün geçmişte yürüttüğü çalışmalar yer alıyor. Sektörün tecrübesi, alçak dünya yörüngesine yönelik uydulardan geliyor. Türksat ise Türksat 3A, Türksat 4A/4B ve Türksat 5A/5B uydu programlarında, mühendislerden oluşan ekiplere, uydu ve uzay teknolojileri alanında teorik ve işbaşı eğitimler aldırdı. Bu ekipler, firmanın uydu alanındaki çalışmalarının insan kaynağını oluşturuyor.
Türksat 6A projesinin kurgusunda, projenin gelişmeleri, TÜBİTAK adına, üniversite öğretim üyelerinin de bulunduğu bir ekip tarafından izleniyor ve raporlanıyor. Bu etkileşim de üniversite-sanayi iş birliğine katkıda bulunuyor.
Fırlatılacak Uydunun Entegrasyonuna Başlandı
Uyduların geliştirme süreçlerinde, nihai uydu ortaya çıkana kadar bir dizi model üzerinde test faaliyetleri yürütülüyor ve bu faaliyetlerde doğrulanan tasarımlar, nihai uyduya aktarılıyor. Türkiye’nin haberleşme uyduları alanında ilk ürünü olan Türksat 6A’da uygulanan model felsefesi kapsamında, 4 farklı model geliştiriliyor:
- Isıl Yapısal Yeterlilik Modeli
- Elektriksel ve Elektronik Uydu Modeli
- Mühendislik Modeli
- Uçuş Modeli
II. Uydu Teknolojileri Haftası sırasında, Mühendislik Modeli’nin sistem seviyesi testleri ve Uçuş Modeli’nin entegrasyon faaliyetleri devam ediyordu.
Uzay Sektörü Türksat 6A için Bir Araya Geldi
Türksat 6A projesinde, yüklenici kurum ve kuruluşlar arasında iş paketi dağılımı şu şekilde gerçekleşti:
- TÜBİTAK Uzay: Proje Yönetimi, Sistem Mühendisliği, Platform Alt Sistemleri, Entegrasyon, Yer Kesimi
- TUSAŞ: Yapısal Alt Sistem, Isıl Kontrol Alt Sistemi, Kablaj, Kimyasal İtki Alt Sistemi, Uzay Sistemleri Entegrasyon ve Test (USET) Merkezi’nin İşletimi
- ASELSAN: Faydalı Yük Alt Sistemi
- CTech: Telemetre, Telekomut ve Mesafe Ölçüm Sistemi (TTM)
Türksat 6A, hem aktif görev yapan hem de özgün ekipmanlara tarihçe kazandıran bir uydu olacak. Bu kapsamda proje kurgusu uyarınca, bazı kritik uydu ekipmanlarının, hem yurt dışından alınan ve tarihçesi bulunan örnekleri hem de özgün olarak geliştirilmiş örnekleri bir arada görev yapacak. Bunlar arasında, itki sistemi de yer alıyor. Türksat 6A, kimyasal itki sistemine sahip olacak; bununla beraber, özgün olarak geliştirilen elektrikli bir itki sistemi de uyduda göre yapacak ve bu sistem, uydunun yörünge ömrüne 1 yıl daha ekleyecek.
Türksat 6A’nın Isıl Yapısal Yeterlilik Modeli, Mühendislik Modeli ve Uçuş Modeli’nin entegrasyonu ve testleri, USET Merkezi’nde gerçekleştiriliyor. Uydu, fırlatma alanına da bu tesisten gönderilecek.
