Suüstü platformlarına yönelik çalışmaları sektör tarafından yakından bilinen YALTES, 2016 yılından beri denizaltılar için de çözümler sunuyor. İki farklı sınıftaki denizaltı için ürün geliştirme çalışmalarını başarıyla tamamlayan YALTES, Türkiye’nin özgün denizaltısının geliştirilmesini konu alan Milli Denizaltı (MİLDEN) projesinde de görev almaya hazır.
YALTES’in denizaltı platformlarına yönelik ilk çalışması, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı envanterindeki AY sınıfı denizaltıların modernizasyonunu konu alan MÜREN-AY projesi kapsamında gerçekleşti. İki adet platformun modernize edildiği bu projede, YALTES, konsol ve kabinet çözümleri sundu. Bu çözümlerin öne çıkan özelliklerinden biri de modernize edilen denizaltıların özel gereksinimlerini karşılayacak özel tasarımları oldu.
AY sınıfı denizaltılar, modernize edilen sistemler için kısıtlı bir alana sahip. YALTES’in bu denizaltılar için geliştirdiği konsol çözümü AYKON, bu doğrultuda, özel bir ürün olarak şekillendi. AYKON, bir direk üzerine monte ediliyor ve 360 derece dönebiliyor. Böylece, hem çok kısıtlı bir hacme sığabiliyor hem de kullanım açısı, anlık ihtiyaçlar doğrultusunda değiştirilebiliyor.
YALTES’in AY sınıfı denizaltılar için geliştirdiği kabinet çözümleri de kısıtlı alan gereksinimlerine uyum sağlıyor ve genellikle ayrı birimler olarak kullanılan panelleri bünyesinde barındırıyor.
YALTES, AY sınıfı denizaltılar için çalışmalarına 2016 yılında başladı ve tüm sistemleri teslim etti. Envantere giren sistemler, denizaltılarla yapılan torpido atışlarında, tüm gereksinimleri karşıladıklarını ispat ettiler.
Çalışmalar PREVEZE Sınıfı ile Devam Ediyor
YALTES’in denizaltı platformları ile ilgili çalışmaları, PREVEZE sınıfı gemilerle devam ediyor. 2018 yılında, MÜREN-PREVEZE projesine alt yüklenici olarak dâhil olan YALTES, bir dizi alt sistemden sorumlu. Bunlar arasında; Çok Amaçlı Operatör Konsolu, iki farklı tip kabinet, silah kontrol kabineti, yerel atış panelleri, CSVN (Combat System Video Network / Savaş Sistemi Video Ağı) sistemi ve CSDN (Combat System Data Network / Savaş Sistemi Veri Ağı) bulunuyor.
Çok Amaçlı Operatör Konsolları, denizaltıların sualtı Savaş Yönetim Sistemi’nde (SYS) kullanılıyor. Bu konsollar, operatör-sistem arayüzünü, donanım ve yazılım olarak sağlıyor.
Tip-1 kabinetler, denizaltı SYS kapsamındaki veri ve video ağlarının ve diğer alt sistemlerin arayüz birimlerini; ayrıca çeşitli rafta hazır ticari (COTS) ürünleri barındırıyor. Bu birimlerin, ortam şartlarından etkilenmeden çalışabilmelerini de sağlıyor. Tip-2 kabinetler ise SYS’de yer alan alt sistemler için kesintisiz güç kaynaklarını içeriyor ve güç kabinetleri olarak görev yapıyor.
Silah kontrol kabinetleri, 8 adet kovandan torpido atışı yapabilecek donanımları barındırıyor. Yerel atış panelleri ise silah kontrol kabinetlerinin insan-sistem arayüzünü sağlıyor.
YALTES, MÜREN-PREVEZE Projesi’nin ilk denizaltısı için ürettiği sistemlerin fabrika kabul testlerini, başarıyla tamamladı.
Zorlu Şartlara Göğüs Geren; Kısıtlı Hacme Sığan Çözümler
YALTES’in denizaltılar için sağladığı sistemler, zorlu çevresel koşullarda çalışabilecek şekilde tasarlanıyor ve standartların tanımladığı testlerden geçiyor (Tablo 1). Özellikle şok testlerinde, sistem üzerine gelen şok yükleri, su altı patlamalarının doğası nedeni ile su üstü platformlara göre daha yıkıcı seviyede gerçekleşiyor. Benzer şekilde, sistemler çalışır durumdayken gerçekleştirilen yüksek sıcaklık testleri de daha zorlu koşullarda yapılıyor ve ortam sıcaklığı, +45 santigrat dereceye kadar çıkartılıyor.
YALTES’in çözümleri, bünyelerinde bir dizi COTS ürün de barındırabiliyor ve bunları; şok, vibrasyon, nem, elektromanyetik, ısı gibi çevre koşullarına karşı koruyor.
Tablo 1. YALTES’in Denizaltılara Yönelik Çözümlerinin Uyumlu Olduğu Çevresel Standartlar
| Çevre Koşulu | İlgili Standardı |
| Titreşim | MIL-STD-167-1 |
| Şok | MIL-S-901D |
| EMI/EMC | MIL-STD-461E |
| Klimatik | MIL-STD-810G |
| Yağmurlama | MIL-STD-108E |
| Yapısal Gürültü | MIL-STD-740-2 |
| Akustik Gürültü | MIL-STD-1474 D |
YALTES’in denizaltılara yönelik çözümleri, hem hava hem de su soğutmalı olarak çalışabiliyor. Denizaltılardaki kısıtlı hacme sığacak şekilde tasarlanan bu çözümler, ergonomiden ve bakım yapılabilirlikten ise taviz vermiyor. Özellikle konsolların iç yerleşimi ve katlanabilir ve açılabilir mekanizmaları, alt birimlere kolayca erişilebilmesine olanak sağlıyor. YALTES, ergonomi ve erişilebilirlik konularında, son kullanıcı ile birlikte çalışıyor ve ortaya, terzi usulü çözümler çıkıyor.
YALTES’in birikimi ve tecrübesi ile fark yarattığı bir diğer konu da çözümlerinin, testleri ilk seferinde geçmesi. Bunun son örneği, PREVEZE sınıfı denizaltılar için geliştirilen alt sistemler oldu. Firma, testlerdeki bu başarıya, her çözümü için ileri mühendislik analizleri gerçekleştirerek ulaşıyor.
Sırada EPKİS Var
YALTES, AY ve PREVEZE sınıfı denizaltılar için gerçekleştirdiği çalışmalarla bir dizi alt sistemi, başarıyla ortaya koydu. Bunlar; işlevsellikleri ve testlerden başarıyla geçmiş olmaları sayesinde, yüksek tekrarlanmayan mühendislik maliyetleri olmaksızın farklı platformlara uyarlanabilecek birer çözüm olarak, farklı projelerde kullanıma da hazır hale geldi.
Firma, bu çözüm kümesini, suüstü platformları için sağladığı Entegre Platform Kontrol ve İzleme Sistemlerinin (EPKİS) denizaltılar için olan sürümü ile genişletmeye hazırlanıyor.
Denizaltılarda kullanılan EPKİS’in, platformların kısıtlı hacmine sığabilmesi gerekiyor. YALTES’in geliştirdiği konsol ve kabinetler, bu alandaki gereksinimleri karşılayabilecek nitelikte. Suüstü platformlarına göre bir diğer önemli farklılık ise denizaltılarda daha geniş bir kümedeki işlevlerin, EPKİS üzerinden otomasyona tabi tutulması. YALTES, bu ek otomasyon gereksinimlerini karşılayacak yazılım geliştirme çalışmalarına, kendi öz kaynakları ile başladı.
Hedef GÜR Sınıfı, MİLDEN ve İhracat
YALTES, MÜREN-PREVEZE projesinde, kalan 3 denizaltı için de üretim faaliyetlerini gerçekleştirmeye hazırlanıyor. PREVEZE sınıfının ardından GÜR sınıfı için başlatılabilecek benzer bir projede görev almaya da hazır. YALTES’in hedefinde ise MİLDEN projesi bulunuyor.
YALTES Genel Müdürü Bülent Hamzaoğlu, MİLDEN projesine uzanmasını hedefledikleri çalışmaları ile ilgili şunları söylüyor: “AY ve PREVEZE sınıfı denizaltılar için geliştirdiğimiz çözümlerin her biri, bugüne kadar yurt dışından sağlanan veya lisansla üretilen çözümlerin aksine, yeni ve özgün tasarımlardır. Aynı zamanda, Türkiye’nin bu alandaki ilk özgün ürünleridir. Bu süreçte, bir dizi yerli alt yüklenici ile çalıştık ve bir ekosistemin temellerini de attık. Mevcut çözümlerimizin, teknoloji tarafında yaşanacak gelişmelerin yansıtılması ile MİLDEN projesinde de etkin bir şekilde görev yapabileceğini öngörüyoruz. Bunların yanı sıra MİLDEN’de, EPKİS çözümünü de sağlayabilmek için hazırlıklarımıza devam ediyoruz. Böylece, MİLDEN’e, tekrarlanmayan mühendislik maliyetleri asgari seviyede olacak; diğer yandan yerlilik oranını azami seviyeye çıkartacak çözümler sunmayı hedefliyoruz.
YALTES’in denizaltılara yönelik ürünlerinin küçük hacimlere sığabilmesi, onları, hücumbot gibi küçük platformlar için de ideal birer çözüm haline getiriyor. Firmanın, bu yönde de iş geliştirme faaliyetleri devam ediyor.
YALTES’in gündemindeki bir diğer konu da ihracat. Hamzaoğlu, ihracat konusunda şu değerlendirmelerde bulunuyor: “Thales’in, sualtı sistemlerinde de güçlü bir varlığı var ve çözümlerimiz, Thales tarafında da ilgi görüyor. Çözümlerimizin, teknik anlamda dünya genelindeki rekabetten geri kalır bir yanı yok. Ek olarak, Batı Avrupa’ya göre ciddi bir maliyet avantajımız var. Denizaltılara yönelik faaliyetlerimiz 2016 yılında başladığı için Türkiye’nin bu alandaki ihracat çalışmalarına daha önce katılma fırsatımız olmadı. Ancak önümüzdeki dönemin projelerinde, YALTES olarak biz de yer almak istiyoruz.”
YALTES, yurt dışı alımlarda da yeni bir yapılanma ile hizmet standartlarını yükseltiyor. YALTES’in faaliyetleri ve ataşe alımları için Hollanda’da kurulan YALTES BV, 2021 yılından itibaren Thales Group firmalarının Türkiye’deki tek yetkili temsilcisi olarak PREVEZE, GÜR ve REİS sınıfı denizaltılarda yer alan Thales ürünleri (radarlar, muhabere sistemleri, radyasyon algılama sistemleri, torpido karşı tedbir sistemleri ve çeşitli alt sistemler) için teknik yardım, yedek parça ve onarım destek faaliyetlerini yürütüyor. Böylece, operasyonel anlamda bu platformların etkinliğine katkı sağlıyor.
